Trong nhiều cái khéo thì có cái khéo biết khoe tiềm năng khai thác du lịch ở một miền đồng rừng còn nhiều khó khăn kinh tế.
Tôi lên Tuyên Quang vào đúng dịp lễ hội Thành Tuyên, tổ chức vào đúng Trung thu năm nay. Cả thành phố hối hả cho lễ hội và khai mạc vào ngày 9.9.2016 tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành, cũng là dịp mà Tuyên Quang được đại diện cho 6 tỉnh Việt Bắc đăng cai chương trình du lịch “Qua những miền di sản Việt Bắc”.
Lễ hội tổ chức công phu, cũng nằm trong “mẫu số chung” của các lễ hội. Nào là biểu diễn văn nghệ đặc sắc của các dân tộc Việt Bắc, thi ảnh nghệ thuật miền núi phía Bắc, giới thiệu ẩm thực các dân tộc, chung kết cuộc thi người đẹp xứ Tuyên. Trong cái chung chung của lễ hội, người Tuyên Quang đã chọn ra điểm nhấn của riêng mình để thu hút du khách. Đó là rước đèn Trung thu. Nguyên lễ hội rước đèn mang tính tự phát hoàn toàn của bà con thành phố Tuyên Quang, mới chỉ bắt đầu vào năm 2004. Các gia đình làm các con thú, chim theo dạng đèn lồng rồi rước đi khắp phố phường cùng với múa sư tử và ca hát. Cuộc vui dân dã, chân chất như người phố núi cứ “đến hẹn lại lên” vào dịp trăng rằm tháng Tám. Dần dà, lễ hội đã được chính quyền đứng ra tổ chức bài bản hơn.
Năm nay, trung tâm của lễ hội là Quảng trường Nguyễn Tất Thành. Sau khi được thưởng thức các điệu hát then cổ của dân tộc Tày, múa khèn của người Mông và nhiều điệu múa, giọng ca của các dân tộc Việt Bắc là đến tiết mục rước đèn. Có 60 đèn Trung thu khổng lồ mang nhiều hình dáng con trâu, chim hòa bình, xe ngựa kéo, hai chú dế mèn đang vuốt râu. Có cả hình rồng, hình tiên nữ, hình rùa trong sự tích thần Kim Quy và An Dương Vương. Người dân cũng không quên làm một chiếc đèn khổng lồ có hình một con tàu đang cưỡi sóng, có cắm cờ tổ quốc, chắc là biểu thị con tàu đang hướng ra Trường Sa thân yêu.
Cả một dòng sông ánh sáng từ những chiếc đèn khổng lồ trôi đi khắp phố. Nhất là đứng trên các tầng nhà cao ốc mới xây ở thành phố mới thấy được cái lấp lánh, cái sức trẻ của một thành phố trẻ. Quả là một cuộc chơi ánh sáng công phu và mãn nhãn. Chẳng thế mà vài năm gần đây, khách tứ phương trong và ngoài nước kéo về dự hội khá đông. Lại càng đông hơn nữa khi sách kỷ lục Guiness của Việt Nam xác nhận thành phố Tuyên Quang là nơi có lễ hội nhiều đèn Trung thu độc đáo và lớn nhất Việt Nam. Năm nay, người dân Tuyên Quang lại thêm một điểm nhấn nữa là đón nhận bằng công nhận “cặp đèn lồng lớn nhất Việt Nam” của kỷ lục Guiness Việt Nam.
Xem ra cái lễ hội Thành Tuyên có sức cuốn hút thực sự du khách. Cũng cuốn hút dân sở tại. Mỗi tổ dân phố, phường đều chọn một mô hình đèn Trung thu để làm một cách tự nguyện, người góp của kẻ góp công, vất vả mà vui đáo để. Qua ngày hội, mọi người thêm hiểu nhau hơn, thêm tình đoàn kết khối phố.
Chúng ta cứ bàn mãi về hướng đi của lễ hội. Có những lễ hội lâu đời nhưng nhuốm màu bạo lực như lễ hội chém lợn. Có những lễ hội chen chúc nhau cướp ấn bằng mọi cách. Có những lễ hội nhà nước đứng ra chủ trì, nhưng người dân không mặn mà hưởng ứng. Thế thì một lễ hội như Thành Tuyên lại là lễ hội đáng được suy ngẫm, có sự đồng thuận của cả người dân lẫn chính quyền. Niềm vui mộc mạc như bà con các dân tộc Tuyên Quang. Lễ hội hướng đến cái đẹp, cái yên bình. Tôi rất sợ cái ào ào của những cái… nhất Việt Nam, nhất thế giới như cái bánh chưng to nhất dâng lên Đền Hùng, mà hóa ra, bên trong lại độn đầy những xốp công nghiệp. Ngược lại, cái nhất ở đây là cái lạ, cái mỹ thuật, cái dân dã mà dân dã xắn tay áo vào cuộc vui chơi, chứ chẳng phải một nhà tài trợ nào muốn quảng cáo cho chính mình mà làm chuyện giả dối.
Tuyên Quang còn có một kho tiềm tàng di sản đang cần biết cách khai thác. Trước tiên là lòng hồ thủy điện Na Hang phía bắc tỉnh. Có đi tàu du lịch trên hồ mới thấy cái vẻ mênh mang của một vùng non xanh, nước biếc. Núi đá dăng dăng bao quanh hồ, một quãng lại có những ngọn thác nhỏ đổ vào lòng hồ. Rồi những đảo nổi, vốn là các đỉnh núi, nay nước ngập gần đến ngọn trở thành đảo xanh nhấp nhô. Thế mới biết sức mạnh của con người có thể dời non, lấp biển là đây, mang lại lợi ích kinh tế và cả cảnh quan tái tạo. Hồ thủy điện Na Hang có được vẻ đẹp của một hồ Ba Bể (Bắc Kạn), lại có cả vẻ đẹp núi đá cắm giữa mặt nước lặng sóng như một bức tranh thủy mặc của vịnh Hạ Long. Ấn tượng nhất là hòn núi đá được dân Tày gọi là “Cọc Vài Phạ” nghĩa là cọc buộc trâu. Cái “cọc” bằng đá to lớn này gắn với sự tích chàng Tài Ngào khổng lồ buộc trâu để rảnh tay đắp con đập kỳ vĩ ngăn dòng để lấy nước tưới cho ruộng đang bị hạn hán.
Đến với Tuyên Quang, du khách cũng còn có dịp thăm lại chiến trường xưa chống quân Nguyên Mông gắn liền với vị tướng tài của nhà Trần là Trần Nhật Duật. “Đại Việt sử ký toàn thư” còn chép lại: Cuối niên hiệu Thiệu Bảo (1279 - 1285) đời vua Trần Nhân Tông, Trần Nhật Duật giữ trại Thu Vật ở Tuyên Quang để chống ngoại xâm. Trên đất thị trấn Nà Hang, dưới chân núi Tạ Sơn có đền Pác Tạ thờ người vợ sắp cưới của Trần Nhật Duật.
Tương truyền ngôi đền này rất thiêng. Chưa biết câu chuyện hư thực ra sao, nhưng trong truyền thuyết có một nét đẹp ca ngợi mối tình duyên Việt - Tày đã được truyền tụng nhiều đời như thế.
Tuyên Quang còn có những đặc sản của các dân tộc có dịp mời chào du khách. Đó là cam sành và vịt bầu Hàm Yên, thịt lợn đen và thịt trâu khô Nà Hang, hồng không hạt Xuân Vân, bưởi Yên Sơn, cá lăng, xôi ngũ sắc… Một số lễ hội độc đáo của các dân tộc cũng đã được bảo tồn những nét truyền thống và hấp dẫn như lễ hội Lồng Tồng (xuống đồng) của người Tày, Nùng, lễ cấp sắc, lễ tơ hồng, lễ rước dâu của người Dao.
Như vẻ đẹp dậy thì của thiếu nữ Tuyên Quang với đôi môi đỏ chót và vẻ ngây thơ phố núi, Tuyên Quang đang vươn lên bằng tất cả sức mạnh du lịch. Người Tuyên Quang đã biết dựa vào những gì mà mình đã có là một vùng núi đẹp, một vùng hồ đẹp và những con người đẹp, hiếu khách. Trong tương lai gần, có thể đây là địa chỉ du lịch đáng nhớ nhất trong chuỗi du lịch các tỉnh Việt Bắc.