Đang khỏe đã… hưu
Anh Trần Văn Mão, 35 tuổi, quê Nghệ An vừa nghỉ việc ở một công ty điện tử do công ty thay đổi cơ cấu, thu hẹp sản xuất nên cho một loạt CN nghỉ việc. Hai vợ chồng đều là CN, anh mất việc đồng nghĩa với việc gánh nặng kinh tế gia đình đè nặng lên vai vợ. Hai con đang chuẩn bị vào năm học mới, bao khoản cần phải chi nên anh không thể ở nhà được mà bằng mọi cách phải tìm được việc làm ngay.
Hai ngày anh dạo qua các khu chế xuất, khu công nghiệp của TPHCM, anh dừng lại trước bảng thông báo tuyển dụng của Cty Panasonic AVC Việt Nam (KCX Linh Trung, TPHCM): Tuyển lao động phổ thông, chỉ cần tốt nghiệp cấp hai, có thể làm việc 2 ca trong 8 tiếng hoặc 12 tiếng; Các chế độ BHXH, BHYT sẽ được công ty thực hiện đúng theo quy định pháp luật. Ngoài tiền lương ra, NLĐ còn được phụ cấp ăn sáng, ăn trưa, đi du lịch hàng năm, khám sức khỏe định kỳ…Đang hào hứng, anh chợt tiu nghỉu: “Tuổi từ 18 đến dưới 30”. Anh bộc bạch: “Dạo qua một số DN khác, tôi cũng gặp tình trạng tương tự như vậy. Tuy nhiên, tôi vẫn cố gắng nộp hồ sơ vào vì nghĩ mình đã có kinh nghiệm làm việc ở công ty cũ cũng chuyên về điện tử đã 15 năm, kinh nghiệm có đủ, sức khỏe quá tốt thì DN sẽ châm chước mà nhận hồ sơ, phỏng vấn. Có lần, khi gửi hồ sở ở phòng bảo vệ, bảo vệ đã gửi trả vì không đạt yêu cầu về độ tuổi. Tôi cố năn nỉ thì bảo vệ nói thẳng: “18-20 tuổi đầy ra, tuyển ông già bà cả vào đây làm gì, không theo kịp đồng nghiệp”.
Trường hợp của anh Mão không phải là cá biệt khi hiện nay rất nhiều DN “nói không” với lao động tuổi ngoài 30. Chị Võ Bé Ba, quê Vĩnh Long, ròng rã rải hồ sơ gần tháng nay nhưng chưa thấy DN nào gọi đi phỏng vấn. Chị Bé Ba vốn là công nhân may, đầu năm 2014 chị nghỉ sinh con. Hết thời kỳ nghỉ thai sản nhưng chị không tìm được chỗ gửi con nên chị nghỉ việc hẳn để ở nhà trông con. Năm nay con chị được 3 tuổi, chị gửi học lớp mầm, chị đi làm trở lại thì không có chỗ nào nhận. Chị thở dài: “Em thấy Cty Nidec Seimistu (Khu công nghệ cao, quận 9) 100% vốn Nhật Bản, tuyển dụng 100 CN nữ với công việc là thao tác lắp ráp trên line sản xuất. Cty yêu cầu có sức khỏe, tận tụy, có nhu cầu gắn bó với công ty lâu dài… Mấy tiêu chuẩn này em đáp ứng được hết, vậy mà em lại rớt vì em đã quá tuổi. Cty chỉ tuyển lao động tuổi từ 18-28. Năm nay em 30, như vậy là không còn phù hợp với công ty nữa. Em học hết phổ thông, vào đây làm CN, mới làm được mấy năm, nghỉ sinh con, giờ kiếm việc thì không nơi nào nhận vì quá tuổi. Em không biết là sẽ lấy gì để sống mà nuôi con”.
Xáo trộn thị trường lao động
Dạo một vòng quanh các KCX-KCN ở TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương, Long An, sẽ rất dễ bắt gặp những thông tin tuyển dụng với những tiêu chí oái oăm về độ tuổi như hai trường hợp vừa nêu.
Đơn cử, tại KCN Vĩnh Lộc (TPHCM), Cty CP Tập đoàn Thái Tuấn đang tuyển gấp nhiều lao động phổ thông với mức lương đến 7 triệu đồng/tháng; Không cần trình độ, chỉ cần sức khỏe tốt, chịu khó. Thế nhưng, độ tuổi mà DN đang rao tuyển chỉ giới hạn từ 19-30 khiến nhiều lao động có tay nghề khác mất cơ hội. Có những DN cần tuyển gấp số lao động nhiều như công ty Nissei Electric Việt Nam, KCX Linh Trung 1 cần tuyển gấp 600 lao động phổ thông với những tiêu chí khác rất đơn giản như học hết lớp 7, không cần kinh nghiệm, có thể làm việc theo ca. Nhưng tiêu chí độ tuổi thì công ty chỉ tuyển lao động từ 18-35 tuổi. Ở Bình Dương, công ty CP Đầu tư phát triển Thiên Nam (KCN Đồng An) đang cần tuyển lao động phổ thông nhưng cũng chỉ tuyển độ tuổi từ 18-35.
Anh Trần Văn Mão, sau khi thất vọng vì nộp hồ sơ đi khắp nơi nhưng không được tiếp nhận, thở dài: “Những lao động tuổi ngoài 30 như chúng tôi không chỉ có ưu điểm về kinh nghiệm mà quan trọng là sự chín chắn trong suy nghĩ. Chúng tôi cần công việc và sẽ nỗ lực hết sức để làm việc bởi chúng tôi còn có gia đình, còn những đứa con phải lo. Chúng tôi sẽ không nghỉ nhiều đến chuyện đình công, nhảy việc mà trong mối quan hệ lao động cũng sẽ tiết chế hơn, suy nghĩ trước sau thấu đáo. Quan trọng là chúng tôi còn khỏe. Nếu loại chúng tôi ra khỏi thị trường lao động, chúng tôi thiệt thòi và chính DN cũng bị thiệt”.
Không chỉ những người mất việc như anh Mão, chị Bé Ba mới thiệt thòi mà những CN đang làm việc trong các nhà máy cũng thấp thỏm lo lắng vì không biết mình sẽ bị “đào thải” lúc nào. Chị Kim Xuân, công nhân may, làm việc tại KCN Tân Bình (TPHCM), bộc bạch: “Thấy mọi người xôn xao tình trạng DN cho nghỉ việc ở tuổi 35 mà tôi lo bởi tôi nay đã 29 tuổi, hai đứa con nhỏ, nếu giờ mất việc thì không biết ra sao. Tình hình này anh chị em phải tính đường khác cho vững thân mình”.
Theo LS Hồ Nguyên Lễ - Giám đốc Cty TNHH Luật Tín Nghĩa (TPHCM), hiện tại pháp luật lao động mà cụ thể là Bộ Luật lao động 2012 không buộc DN phải tuyển dụng lao động ở độ tuổi bao nhiêu. Nhưng cách tuyển dụng lao động mà lại đưa ra tiêu chí về độ tuổi một cách mơ hồ, không có căn cứ thì DN cần phải xem lại bộ phận nhân sự. Ví dụ, đối với một CN may mà chỉ tuyển tử 18 đến dưới 30 là hoàn toàn không phù hợp. Bởi độ tuổi trên 30 trở đi NLĐ mới có nhiều kinh nghiệm, đủ độ “chín” trong nghề. Nhiều DN cùng ngành nghề may như vậy vì sao hàng loạt CN vẫn làm việc tốt, thậm chí năng suất còn cao hơn là việc DN cần phải xem lại. Đối với trách nhiệm quản lý nhà nước, cần xem lại chính sách thu hút đầu tư, phân loại ngành nghề, tạo được “lưới chắn” để bảo vệ người lao động được xem là lớn tuổi như vậy để họ an tâm làm việc.