Năm 2023 được nhận định là năm sẽ xác lập nhiều kỷ lục nắng nóng do tác động của hiện tượng El Nino. Tuy nhiên nhiều người chưa hiểu rõ về cơ chế hoạt động và ảnh hưởng của hiện tượng này đến thời tiết Việt Nam. Ông Hoàng Phúc Lâm - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia đã có những trao đổi và phân tích về thời tiết các năm chịu ảnh hưởng của hiện tượng này. 

Thưa ông, ông có thể phân tích rõ hơn về bản chất hiện tượng El Nino và nhận định tình hình El Nino hiện nay? 

- El Nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương (đặc trưng bởi khu vực Nino3.4) cao hơn so với trung bình nhiều năm từ 0,5 độ C trở lên, thường kéo dài 8 - 12 tháng, với tần suất lặp lại khoảng 3 - 4 năm 1 lần.

Chênh lệch nhiệt độ mặt nước biển khu vực Nino3.4 trung bình tháng 2 đến tháng 4 năm 2023 đang thấp hơn trung bình nhiều năm là 0,2 độ C và tiếp tục tăng hơn so với tháng 1 đến tháng 3 năm 2023 là 0,2 độ C.

Trong tuần đầu tháng 5 năm 2023, nhiệt độ mặt nước biển khu vực Nino3.4 đã tăng và hiện tại đang cao hơn mức trung bình nhiều năm là 0,4 độ C.

Dự báo hiện tượng El Nino có khả năng sẽ xuất hiện vào cuối tháng 5, đầu tháng 6 năm 2023 với xác suất khoảng 70 - 80% và có thể kéo dài sang đầu năm 2024.

Vậy bao nhiêu năm rồi hiện tượng El Nino mới quay lại Việt Nam và tác động chính của hiện tượng El Nino là khiến mùa hè nắng nóng gay gắt hơn, điều này có đúng không thưa ông? 

- Từ năm 2020 đến năm 2022 đều là năm La Nina. Đã 4 năm rồi, hiện tượng El Nino mới quay lại. El Nino không chỉ tác động đến nhiệt độ nhưng mùa hè sẽ chứng kiến tác động rõ nét nhất của hiện tượng El Nino. 

Qua theo dõi nhiều năm, trong điều kiện El Nino nhiệt độ trung bình các tháng đều cao hơn bình thường, mùa đông chênh lệch rõ rệt hơn mùa hè. Trong điều kiện có ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, nhất là các đợt El Nino mạnh có thể gây ra nhiều kỷ lục về nhiệt độ ở nhiều nơi.

Thực tế trong năm 2023, nắng nóng đã xuất hiện sớm, dự báo có khả năng gay gắt và có nhiều ngày nắng nóng hơn hơn so với năm 2022. Các đợt nắng nóng khả năng cũng sẽ dài hơn, khoảng 5 - 7 ngày, riêng khu vực Trung Bộ có thể kéo dài hơn. 

Đi kèm nắng nóng là nguy cơ hạn hán có thể xảy ra từ tháng 4-8 năm 2023 ở Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên.

Vậy ngoài nhiệt độ, hiện tượng El Nino thường tác động đến những loại hình thời tiết, thiên tai nào khác của Việt Nam?

- Những nghiên cứu cho thấy El Nino cũng tác động đến hoạt động của xoáy thuận nhiệt đới. Chính vì nhiệt độ ở bờ đông Thái Bình Dương nóng hơn so với bình thường. Vì vậy thông thường trong những năm El Nino, bão tập trung nhiều hơn về vùng Nam Mỹ. Còn ở các nước Đông Nam Á và Việt Nam số cơn bão hoạt động ít hơn. Theo thống kê trung bình mỗi năm có 5 - 7 xoáy thuận nhiệt đới bao gồm bão và áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng đến nước ta, trung bình mỗi tháng có 0,58 cơn.

Trong những năm El Nino trung bình mỗi tháng có 0,42 cơn, ít hơn trung bình nhiều năm khoảng 28%. Tuy nhiên vẫn cần đề phòng cơn bão mạnh, hướng di chuyển phức tạp trong những năm El Nino. 

Ngoài ra, trong những năm El Nino, số đợt không khí lạnh ảnh hưởng đến nước ta ít hơn bình thường. Thời gian kết thúc hoạt động của không khí lạnh ở Việt Nam cũng sớm hơn bình thường.

Lượng mưa trong điều kiện El Nino thường gây thiếu hụt lượng mưa trong hầu hết các vùng trong cả nước, phổ biến từ 25 đến 50% (rõ rệt nhất là Bắc Trung Bộ). Đáng chú ý là, một số đợt El Nino đã cho những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h và số tháng liên tục hụt mưa ở một số nơi, cho thấy El Nino làm tăng tính biến động của mưa ở Việt Nam.

Trân trọng cảm ơn ông!