Phạt tù tới 15 năm

Bộ luật Hình sự 2015 (BLHS - có hiệu lực từ ngày 1.1.2018) quy định về tội: “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ” không còn bó hẹp trong phạm vi những người sử dụng phương tiện tham gia giao thông đường bộ, mà còn được mở rộng ra về người nào tham gia giao thông đường bộ (bao gồm cả người đi bộ). Cụ thể, nếu người đi bộ băng qua đường (là nguyên nhân chính) dẫn đến tai nạn giao thông gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng theo khoản 3, Điều 260 BLHS 2015 thì có thể đối diện việc bị phạt tù với khung cao nhất là 15 năm tù giam.

Có thể nói, việc áp dụng luật mới xử lý hình sự đối với những người đi bộ vi phạm luật giao thông gây hậu quả nghiêm trọng là một việc cần thiết, tuy nhiên để áp dụng chế tài này còn nhiều ý kiến băn khoăn. Việc xử lý này còn phải phụ thuộc vào nhiều vấn đề. Từ thực tế một số địa bàn của Việt Nam có thể thấy rõ ngoài mặt địa hình thì ý thức của người đi bộ vẫn còn thấp.

Khảo sát một số tuyến đường trên địa bàn Hà Nội như đường Tây Sơn, Nguyễn Lương Bằng, Giải Phóng, Chùa Bộc… dù những tuyến đường này đã được ngăn bằng một “bức tường” sắt nhưng nhiều người vẫn cố tình leo qua. Theo quan sát, những đối tượng này chủ yếu là sinh viên và những người lao động bình dân.

Đường Phạm Hùng (đoạn đối diện bến xe Mỹ Đình), mặc dù có hầm sang đường dành cho người đi bộ cách chưa đầy 100 mét nhưng phần lớn mọi người vẫn chọn cách đi tắt để băng qua đường, bất chấp làn xe cộ đông đúc đang lưu thông. Điều đáng nói là hầu hết những người vi phạm khi được hỏi đều biết việc làm của mình là vi phạm pháp luật, mất an toàn giao thông nhưng chỉ vì nhanh, vì tiện mà họ vẫn bất chấp nguy hiểm, sẵn sàng đánh cược cả tính mạng để sang đường.

Cũng chính từ việc liều mình như vậy, không ít vụ tai nạn giao thông đã xảy ra do người đi bộ chưa chấp hành luật an toàn giao thông. Trước đó, một nữ sinh viên tại tỉnh Hưng Yên đã bị Tòa án nhân dân huyện Mỹ Hào tuyên phạt 9 tháng tù giam, 18 tháng thử thách về hành vi cản trở giao thông đường bộ. Nữ sinh này đã trèo qua hàng rào phân cách để sang đường, khiến một chiếc xe máy không kịp xử lý và người điều khiển xe máy đâm vào lề đường, tử vong.

Chị Nguyễn Hà Linh (ở Thanh Xuân, Hà Nội), cho hay, đã đến lúc không thể linh động ưu ái người đi bộ hay người đi phương tiện nhỏ gây tai nạn. Cứ phải làm mạnh, làm nặng thì mới kỷ cương được. Tuy nhiên, chị Linh cũng đề xuất và cho rằng để làm được việc này thì phải nhìn lại hiện nay cơ quan chức năng đã giải quyết được vỉa hè chưa? Đã bố trí lối sang đường hợp lý chưa?.

Vẫn tràn lan vi phạm

Theo thống kê, vào đầu năm 2016, Phòng Cảnh sát giao thông (Công an TP.Hà Nội) đã ra quân xử phạt người đi bộ vi phạm giao thông trên toàn thành phố, đặc biệt tại một số quận trung tâm như Hoàn Kiếm, Ba Đình, Hai Bà Trưng, Đống Đa… Thời điểm đó, nhiều người đi bộ bất ngờ bị xử phạt hành chính với 2 lỗi chính: Đi không đúng phần vạch sơn dành riêng cho người đi bộ; Đi đúng vạch sơn nhưng không đúng hiệu lệnh đèn 
giao thông.

Phía Công an Hà Nội cho rằng, trong thời điểm ra quân, nhiều người đi bộ thừa nhận không có thói quen chấp hành luật giao thông khi đi bộ, sẵn sàng đi xuống lòng đường nếu thông thoáng. Việc xử phạt thời điểm đó chỉ như “muối bỏ bể” khi tình trạng người đi bộ vi phạm giao thông xảy ra nhan nhản khắp thành phố Hà Nội. Thực tế cho thấy, bên cạnh quan điểm đồng tình, không ít ý kiến cho rằng việc xử lý người đi bộ vi phạm trật tự an toàn giao thông vẫn còn nhiều chỗ chưa thật sự hợp tình bởi nhiều khi chính bản thân người đi bộ muốn chấp hành đúng luật cũng khó.

Nguyên nhân chính là do hiện nay không ít tuyến phố trên địa bàn Hà Nội, phần vỉa hè dành cho người đi bộ đang bị tái lấn chiếm, thương mại hóa trở thành nơi kinh doanh, buôn bán, trông giữ xe khiến việc tuân thủ luật của người đi bộ gần như bất khả thi, buộc lòng phải đi xuống lòng đường dù biết trước nguy hiểm có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Chia sẻ với Báo Lao Động, một lãnh đạo Đội Cảnh sát giao thông số 3 (Phòng Cảnh sát giao thông Hà Nội) cho biết, việc xử lý người đi bộ sai luật gây tai nạn là rất cần thiết. Tuy nhiên, hiện nay để xử lý việc này là rất khó khăn. Theo cán bộ này, khó khăn ở đây không chỉ riêng cho cán bộ mà còn cho người tham gia giao thông. “Về cơ bản, chúng tôi chỉ xử lý các trường hợp đi lên đường cao tốc và nhắc nhở đối với một số trường hợp đi vào nơi không dành cho người đi bộ qua đường. Chủ yếu nhất vẫn là nhắc nhở để người dân nâng cao ý thức. Dù sao, để việc đi bộ vào nền nếp thì phụ thuộc phần lớn vào ý thức của người dân và hạ tầng giao thông phải đảm bảo” - lãnh đạo này nói thêm.

Cần xác định đúng lỗi của người đi bộ

Còn luật sư Nguyễn Huy An (Đoàn Luật sư Hà Nội) cho biết, thực tế tình trạng người đi bộ cản trở giao thông, không chấp hành luật lệ diễn ra khá phổ biến nên ông ủng hộ việc tăng chế tài để xử phạt hành vi này, ngăn chặn vi phạm.

Theo luật sư An, đối với việc xử phạt người đi bộ khi gây tai nạn, nếu trường hợp người đi bộ vi phạm ở những tuyến đường cấm người đi bộ thì hành vi đã quá rõ ràng, trách nhiệm của người đi bộ trong vụ tai nạn là đã được thấy rõ. Tuy nhiên, nếu người đi bộ liên quan đến một vụ tai nạn giao thông ở đường hỗn hợp, có nhiều phương tiện cùng tham gia thời điểm xảy ra tai nạn, thì quá trình điều tra các cơ quan chức năng cần xác định rõ lỗi chính trong vụ việc có phải do người đi bộ hay không?

Ngoài ra, cũng theo luật sư An, việc xác định lỗi của người đi bộ trong các trường hợp giao thông hỗn hợp là khá phức tạp, lỗi của người đi bộ có phải là nguyên nhân chính gây ra hậu quả nghiêm trọng hay không, từ đó mới có căn cứ để 
buộc tội.

Theo chuyên gia giao thông Nguyễn Xuân Thủy - nguyên Giám đốc Nhà xuất bản GTVT - mức phạt tù có thể đến 15 năm đối với người đi bộ trong trường hợp gây ra tai nạn giao thông là quá nặng, không công bằng với người đi bộ. Chuyên gia giao thông này phân tích, hạ tầng giao thông hiện nay đang gây khó cho người đi bộ, vỉa hè đang bị lấn chiếm tràn lan khiến người đi bộ không còn sự lựa chọn.