Thôn “bốn không”
Đến thôn Z’lao vào một buổi chiều tà đầu tháng 11, con đường độc đạo dẫn vào thôn với cảnh vật như đẹp như tranh vẽ, một bên là bờ sông xanh ngắt, một bên là sườn núi đầy ắp những bụi trúc và những hồn lau đong đưa theo làn gió lạnh, khung cảnh quá đỗi thanh bình...
Nhưng trái ngược với cảnh sắc trời vật, để vào tận thôn phải vượt qua lối đi bộ chông chênh đầy đá sắc nhọn và cách mặt hồ thủy điện A Vương áng chừng gần 10 mét nước.
“Bữa nay còn đi bộ vào đây được. Ít hôm nước dâng, muốn vào Z’lao chỉ có ngồi thuyền độc mộc” - đó là câu nói đầu tiên khi gặp tôi của ông Bríu Le - nguyên Chủ tịch UBND xã Dang.
Tháng 8.2003, thủy điện A Vương được xây dựng và đến tháng 12.2008 thì hoàn thành. Cũng từ đó, thôn Z’lao bỗng chốc trở thành thôn “bốn không”: “Không mặt bằng, không đường, không trường, không điện”.
Ngày trước, vị trí của thôn nằm sát chân núi, giao thông đi lại dễ dàng. Từ ngày xây dựng, quá trình tích nước đã làm mức nước sông A Vương tăng đột biến, Z’lao bắt buộc phải di dời lên vị trí giữa sườn núi như hiện nay.
“Khó khăn nhất của người dân thôn Z’lao là giao thông. Khi nước hồ A Vương cạn thì không sao. Hễ khi nước đầy, thôn bị cô lập hoàn toàn. Muốn vào thôn chỉ có ngồi thuyền độc mộc.
Khi ra ngoài hoặc đi làm rẫy về, gặp khi nước mặt hồ nổi sóng, không một ai dám chèo vì chắc chắn thuyền sẽ bị lật. Bà con đành phải trở lên các nhà Dzuông (mái chòi dựng lên để nghỉ lại trưa khi đi làm rẫy) để ngủ lại” – ông Le nói.
“Mỗi lẫn trong thôn có phụ nữ chuyển dạ. Các thanh niên đặt sản phụ lên võng rồi khiêng ra trạm y tế. Đường thì hẹp lại còn đầy đá, gặp trời nắng thì đỡ chứ trời mưa khó khăn đủ thứ. Có khi chưa đến nơi, sản phụ “vượt cạn” ngay bên đường…” – ông Le rưng rưng.
Bên thủy điện… nhưng không có điện
Mong mỏi lớn nhất của người dân thôn Z’lao là có được điện lưới quốc gia để sử dụng. Bởi lẽ, dù thôn nằm bên cạnh thủy điện lớn thứ hai của tỉnh Quảng Nam mà hơn 40 năm sau ngày giải phóng vẫn chìm trong bóng tối. Nguồn sáng duy nhất của cả thôn là những chiếc thủy luân (tuabin nước) đặt ở bên bờ suối.
“Tết Mậu Tuất vừa qua, huyện Tây Giang hỗ trợ cho thôn Z’lao 10 chiếc thủy luân để người dân đón Tết. Nhưng vào mùa mưa hay có lũ quét, người dân không thể dùng được các máy thủy luân này” – anh Bríu Cành – Bí thư thôn Z’lao – nói.
Mặt bằng của thôn Z’lao đang được UBND huyện Tây Giang cho san lấp, nhưng không biết phải mất bao lâu người dân có thể di dời đến nơi ở mới và có điện lưới quốc gia để sử dụng, dù hiện nay, họ đang ở rất gần với nơi cấp phát điện – thủy điện A Vương…