Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư gửi Thủ tướng về tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc- Nam có quá nhiều con số choáng váng.
Chẳng hạn, tốc độ hiệu quả trên tuyến “hàng ngàn km”, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chỉ nên ở tốc độ 200km/h thay vì 350km/h như phương án của Bộ GTVT. Bởi với tốc độ 200km/h, tổng vốn đầu tư chỉ khoảng 26 tỉ USD, tức là giảm tới 32 tỉ USD so với đề xuất của Bộ GTVT.
Cần phải mở ngoặc, tốc độ tàu hỏa của chúng ta đang chỉ đạt bình quân 70-80km/h.
Giữa 70-80km/h lên đến 350km/h là một khoảng cách rất lớn, nhưng, cũng lớn và cần tính toán không kém là khoảng cách của những con số đầu tư: 26 tỉ USD cho tốc độ 200km/h và 58,7 tỉ USD cho tốc độ 350km/h.
GS.TSKH Lã Ngọc Khuê, nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT, trên Tuổi trẻ đã lượng hóa con số 58,7 tỉ USD lớn gấp 50 lần tổng chi của ngân sách trung ương dành cho phát triển hạ tầng giao thông của một năm tài khóa.
58,7 tỉ USD, kể cả phương án đi vay toàn bộ, hoặc 80% từ ngân sách nhà nước và 20% huy động “xã hội hóa”, xét ra đều là gánh nặng rất lớn đối với nền kinh tế.
Huống chi, chúng ta không chỉ cần một đường sắt cao tốc khi còn quá nhiều các công trình hạ tầng giao thông, hạ tầng dân sinh cấp bách khác.
Trong báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư có nêu một “chi tiết nhỏ": Sau khi kết thúc giai đoạn 1, hoàn thành đầu tư đoạn Hà Nội - Vinh, Nha Trang - TPHCM vào năm 2032, năng lực khai thác 2 tuyến này đạt 364.000 hành khách/ngày. Trong khi dự báo số lượng hành khách trên 2 đoạn tuyến này vào năm 2035 chỉ đạt từ 55.000 - 58.000 hành khách/ngày (chỉ gần 16% công suất đầu tư).
Một chi tiết tưởng nhỏ, nhưng lại là vấn đề rất to, nói phí phạm, thiếu hiệu quả cũng đúng mà bảo ước tính quá sai, để tạo cớ đầu tư lớn cũng không hề sai.
56 tỉ USD, con số ước tính khi đại dự án này được đưa ra, và bị Quốc hội “bác” năm 2010, cho đến 58,7 tỉ USD vừa mới đệ trình là số tiền lớn, rất lớn. Là tiền thuế, là nợ công, là việc buộc phải dồn nguồn lực chứ không phải là vàng mã. Và sẽ rất tai hại nếu quy mô ấy được tính toán dựa trên những thông số quá lạc quan, thậm chí sai về lưu lượng hành khách.
Để làm gì đâu những đoàn tàu chạy phăng phăng nhưng rỗng khách?
Có ý nghĩa gì với sự hoành tráng đối với một đất nước còn chưa giàu có, nợ công luôn sát ngưỡng?