1.1.2023 là thời điểm các nghị quyết về việc giảm thuế bảo vệ môi trường trong xăng, dầu... sẽ hết hiệu lực. Điều đó đồng nghĩa với việc thuế ở mức sàn hiện nay sẽ trở lại mức kịch trần, gấp 3 - 4 lần so với hiện tại. Cụ thể: Từ 1.000 đồng tiền thuế bảo vệ môi trường/lít xăng hiện nay sẽ lên 4.000 đồng; Từ 500 đồng/lít dầu diesel sẽ lên 2.000 đồng, Từ 1.000 đồng/lít nhiên liệu bay sẽ lên 3.000 đồng.
Giá xăng dầu tăng, đầu vào tăng, chi phí tăng, giá hàng hoá dịch vụ tăng, người dân, và cả nền kinh tế sẽ lãnh đủ.
Trong văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành vừa gửi đi, Bộ Tài chính đang kiến nghị 4 mức thuế bảo vệ môi trường áp dụng trong năm 2023. Theo đó, tuỳ biến theo diễn biến giá dầu thô từ dưới 70 USD/thùng đến hơn 100 USD/thùng, sẽ đánh thuế từ kịch trần đến sàn.
Số thu từ thuế bảo vệ môi trường đang tăng rất mạnh. Nếu như năm 2012, số thu chỉ khoảng 11.160 tỉ đồng thì năm 2019, thời điểm trước dịch - đã lên tới mức kỷ lục 61.570 tỉ, gấp hơn 5,5 lần.
Tỉ trọng thuế bảo vệ môi trường từ 1% tổng thu ngân sách nhà nước đã tăng lên tới 4,27%.
Trong những con số này, xăng dầu mỡ nhờn - nguồn nhiên liệu đầu vào của sản xuất, “máu” của nền kinh tế bị “bắt tù binh” với số thu chiếm tới 95,52% tổng nguồn thu thuế bảo vệ môi trường.
Nhưng số tiền thu dưới danh nghĩa bảo vệ môi trường đó đã được chi bao nhiêu cho công tác bảo vệ môi trường?
Hồi đầu năm, Ban Dân nguyện của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã chuyển thắc mắc, kiến nghị của cử tri về việc sử dụng tiền thuế thu qua xăng dầu đang được sử dụng thế nào và đề nghị công khai việc quản lý, sử dụng nguồn tiền này khi mà số thu mức kịch trần là rất lớn.
Và Bộ Tài chính, chỉ rất ngắn gọn, rằng: Các khoản thu từ thuế, phí và các khoản thu khác trong đó có thuế bảo vệ môi trường được tổng hợp đầy đủ vào cân đối ngân sách nhà nước.
Và đây không phải là khoản thu mang tính đối giá và hoàn trả trực tiếp, cũng không gắn với nhiệm vụ chi cụ thể.
Lần này cũng vậy, trong các mức thuế bảo vệ môi trường định áp dụng cho năm 2023, không có mức nào là 0% như đáng lẽ.
Thuế bảo vệ môi trường, về lý thuyết, đánh vào mặt hàng gây ô nhiễm với mục đích hạn chế sử dụng.
Nhưng xăng dầu, một mặt hàng thiết yếu không chỉ đối với đời sống người dân mà còn ảnh hưởng một cách mức chi phối tới sản xuất, thì việc cứ đè ra để đánh thuế và đánh ở mức rất cao như thế có logic, có hợp lý?