Trung Quốc: 68.764; Nhật Bản: 50.559; Hàn Quốc: 20.054; và Việt Nam: 23. Đây là số lượng đăng ký sáng chế năm 2020 qua Tổ chức Sở Hữu trí tuệ thế giới- một trong những chỉ số quan trọng về Năng lực sáng tạo của các quốc gia.
Tức là không cần so với... Tây, ngay với các quốc gia mà tiến sĩ Lương Hoài Nam gọi là cùng “văn hoá ăn đũa”, chúng ta đang ở dưới đáy. Rất sâu. Thua kém không phải “vài”, vài chục, vài trăm mà đến vài ngàn lần.
Thử trả lời câu hỏi tại sao bằng... đường cao tốc Đà Nẵng- Quảng Ngãi.
Với tổng mức đầu tư 34.000 tỉ cho 140km, tính ra, mỗi km đường cao tốc ngốn khoảng 242 tỉ. Trong khi đó, số tiền cấp cho Quỹ phát triển Khoa học và Công nghệ quốc gia 6 tháng đầu năm 2021 chỉ có 216 tỉ đồng.
Vậy là tiền cho nghiên cứu cơ bản, cả 2 lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội nhân văn, bao gồm cả nghiên cứu ứng dụng, hợp tác quốc tế, nâng cao năng lực khoa học... của cả nước còn chưa bằng 1km đường cao tốc.
Trên bình diện chung, theo giáo sư Ngô Việt Trung: Đầu tư cho khoa học ở Việt Nam vào loại thấp nhất thế giới với chỉ khoảng 0,4% GDP. Tỉ lệ còn thua tỉ lệ trung bình 0,5% của những nước phía nam sa mạc Sahara- vốn được coi là nghèo nhất thế giới.
Nhưng ít chưa phải là đã hết. Ít, trong khi việc phân bổ đang tạo ra tình trạng nơi thì thiếu trước hụt sau, chỗ thì sắp hết tháng 11 mới giải ngân được chưa tới 8%.
Và “ít”, trong khi cũng chẳng biết các dự án khoa học, các nhà khoa học “gắp” được bao nhiêu! Còn bao nhiêu thì cho quản lý.
Đầu tư cho khoa học là đầu tư cho phát triển trong tương lai. Là tạo một con đường đi đến tương lai. Nhưng với chỉ 0,4% GDP, mức thua xa “diện báo động” của UNESCO (dưới 1% GDP), có vẻ, bảng kê đăng ký sáng chế kia chỉ là một thực tế, phản ánh một xuất phát điểm rất thấp, một "con đường làng" để đến với tương lai.
Cùng với giáo dục, khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế xã hội. Trong thông điệp gửi tới các nhà khoa học cả nước nhân Ngày Khoa học và Công nghệ 18.5, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt đã khuyên các nhà khoa học “kiên trì theo đuổi giấc mơ lớn”.
Nhưng “có thực mới vực được đạo”, khoa học thì cũng cần có “đường cao tốc”. Giấc mơ lớn cũng cần cái gì đó để “gắp” chí ít để không khiến các nhà khoa học phải đau lòng, chí ít cũng không quá ít cho chính với những hàng xóm “cùng dùng đũa”.