Tại Tờ trình tiếp thu, giải trình ý kiến dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi giữa tháng 9, Chính phủ đề xuất nhiều biện pháp xử lý chậm, trốn đóng Bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc.
Theo đó, cơ quan có thẩm quyền sẽ quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với chủ doanh nghiệp chậm, trốn đóng từ 6 tháng trở lên, đã bị xử phạt hành chính mà vẫn chây ì không đóng hoặc đóng không đủ tiền.
Với đơn vị nợ BHXH từ 12 tháng trở lên thì người đại diện pháp luật, người được ủy quyền sẽ bị hoãn xuất cảnh.
Nếu đề xuất này được thông qua sẽ là một bước đột phá rất lớn về giải pháp trong bối cảnh nợ bảo hiểm hàng năm tăng dần, diễn ra ở tất cả loại hình doanh nghiệp.
Thống kê của BHXH Việt Nam, cộng dồn đến hết năm 2022 cả nước có hơn 2,13 triệu lao động bị doanh nghiệp chậm đóng BHXH từ một đến dưới ba tháng.
440.800 người bị nợ đóng từ ba tháng trở lên và gần 213.400 người bị "treo" sổ tại các doanh nghiệp đã giải thể, ngừng hoạt động, nợ BHXH khó thu hồi.
Số đang bị nợ BHXH chiếm 17,4% tổng số lao động tham gia BHXH bắt buộc.
Việc chậm đóng diễn ra ở tất cả loại hình doanh nghiệp với số tiền phải tính lãi hơn 13.150 tỉ đồng.
Ngoài chế tài thì dự thảo còn bổ sung quy định giao cơ quan BHXH có quyền khởi kiện chủ sử dụng lao động chậm, trốn đóng BHXH sau khi đã xử lý hành chính mà vẫn vi phạm. Trường hợp có dấu hiệu phạm tội trốn đóng theo quy định của Bộ luật Hình sự thì cơ quan BHXH kiến nghị khởi tố.
Đây cũng là một bước đột phá nữa bởi Luật hiện hành tuy có trao quyền cho tổ chức Công đoàn khởi kiện ra Tòa án nhưng gặp khó khăn vì phải được người lao động ủy quyền. Đặc biệt tại các doanh nghiêp có quy mô lớn, sử dụng tới hàng chục nghìn lao động thì việc lấy ủy quyền của từng lao động rồi mới đủ điều kiện khởi kiện dường như là bất khả thi.
Sự chồng chéo trong các luật khiến thực tế rất ít vụ việc bị xử lý về tội danh trốn đóng, dù cơ quan BHXH đã kiến nghị khởi tố gần 400 vụ. Và một nửa trong số này cơ quan điều tra xác định không khởi tố vì chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Thực tế lâu nay ở các địa phương, một trong những phần việc khó khăn nhất của hoạt động Công đoàn chính là vướng mắc pháp luật nên không có giải pháp toàn diện nào đối với vấn nạn các doanh nghiệp cố tình nợ, trốn đóng BHXH.
Tình trạng này không những gây bất ổn về quan hệ lao động mà còn thiệt thòi về quyền, lợi ích hợp pháp đối với người lao động vốn đã và đang bị nhiều sức ép từ việc làm khan hiếm, thu nhập thấp trong khi vật giá và mọi thứ cứ “leo thang”.
Ngừng sử dụng hoá đơn, cấm xuất cảnh đối với chủ doanh nghiệp nợ BHXH và chuyển giao cho đơn vị BHXH khởi kiện… không chỉ là cơ hội cho tổ chức Công đoàn có thêm công cụ bảo vệ người lao động, cho nguồn thu của BHXH mà còn là tin vui cho cả hàng triệu lao động trên cả nước.