Dự án "Nghiên cứu về hành vi tiêu dùng có trách nhiệm bảo vệ môi trường của thanh niên" của nhóm học sinh Trường THPT Phan Huy Chú, Hà Nội đã được Bộ Giáo dục Đào tạo lựa chọn đại diện cho Việt Nam tham dự cuộc thi Khoa học kỹ thuật quốc tế ISEF 2022.
So với dự án "Phân lập, đánh giá khả năng nhắm đích tế bào gốc ung thư dạ dày của phân đoạn chứa hợp chất saponin và bào chế sản phẩm từ cây lá khôi" của 2 học sinh Trường THPT chuyên Thái Nguyên đạt giải nhất quốc gia năm học 2021 - 2022 và các dự án "tai tiếng" khác, thì sản phẩm của nhóm học sinh Trường THPT Phan Huy Chú có vẻ vừa sức với học sinh và phù hợp với thực tế hơn. Bởi vì, không ai có thể tin được học sinh trung học có thể nghiên cứu đề tài liên quan đến tế bào gốc ung thư dạ dày hay hàng không vũ trụ.
Tuy nhiên, có một hạt sạn trong dự án này, đó là toàn văn nghiên cứu được trình bày bằng tiếng Anh, trong đó có đoạn: “The seminar war conducted online on Microsoft Team software with the participation of Phan Huy Uncle high school students in the experimental group and the headteachers of classes”.
Hay cho cái tên riêng Chú đã được dịch sang tiếng Anh (Uncle).
Trả lời phóng viên Lao Động, một lãnh đạo của Trường THPT Phan Huy Chú cho rằng: "Nếu bài dự thi chỉ xuất hiện lỗi dịch "Phan Huy Chú" thành "Phan Huy uncle" thì đó có thể chỉ là lỗi chính tả của các em học sinh. Trường hợp bài thi còn nhiều lỗi chính tả, lỗi sai nghiêm trọng thì mới là điều đáng nói" .
Nhưng đây không phải là lỗi chính tả. Đây là kiến thức lịch sử, Phan Huy Chú là nhà thơ, nhà bác học - quan triều Nguyễn chứ không phải "chú Phan Huy".
Rất khó để lý giải tại sao lại sai sót, vì học sinh của Trường Phan Huy Chú chắc chắn ai cũng biết nhân vật lịch sử này, nên không thể có cách hiểu là "chú Phan Huy" để dịch sang tiếng Anh như vậy được.
Còn giả thiết nhóm tác giả dùng phần mềm tự động dịch để dịch cũng không thuyết phục. Một bản văn nghiên cứu gồm 16 trang được viết như một bài báo khoa học, được trình bày một cách chuyên nghiệp như của những nhà khoa học thực thụ, chẳng lẽ không ai hiểu rằng "Chú" là tên riêng, không phải ông chú, ông bác.
Các sản phẩm từ các cuộc thi nghiên cứu khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia học sinh trung học lâu nay đã có nhiều nghi vấn về thực chất, cho nên cần phải thực hiện một cách nghiêm túc, không nên để xảy ra những sai sót như vụ "chú Phan Huy".
Tạo sân chơi cho học sinh làm quen với khoa học là cần thiết, qua đó việc rèn luyện sự cẩn thận, tính chính xác là phẩm chất căn bản để trở thành nhà khoa học về sau.