Khi vừa bắt đầu triển khai gói thầu Mai Sơn - Quế Lộ, thuộc dự án cao tốc Bắc Nam, nhà thầu Vinaconex so sánh đơn giá gói thầu được duyệt và chi phí thực tế đã tính “chắc chắn lỗ đến 40%”. Ví dụ này được đưa ra bởi ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Việt Nam trong khuôn khổ Diễn đàn kinh tế Việt Nam do Ban Kinh tế Trung ương và Chính phủ tổ chức, ngày 17.12.

Tại sao lại có chuyện lỗ đến 40% ngay cả khi còn chưa làm gì?

Là bởi sự lạc hậu của đơn giá xây dựng.

Chẳng hạn giá đắp nền đường, theo quy định của nhà nước là 16.000 đồng/m3, trong khi thực tế là 30.000 đồng/m3, gần gấp đôi.

Chẳng hạn “cấp phối đá dăm”: Giá nhà nước 30.000 đồng; giá thực tế 120.000 đồng, gấp 4 lần.

Chẳng hạn giá thuê đóng cọc: Nhà nước quy định 30.000 đồng/m dài; giá thực tế 150.000 đồng. Gấp 5 lần.

Đơn giá một công nhân bậc 3 được quy định là 235.000 đồng/công; thực tế đơn giá thuê khoán từ 450.000 - 600.000 đồng/ngày. Hay đơn giá lương kỹ sư bậc 2 nhà nước quy định 6 triệu đồng/tháng trong khi thực tế là 20 triệu đồng/tháng.

Có nghĩa đơn giá nhà nước đang tụt xa rất nhiều năm so với thực tế. Sự lạc hậu, thậm chí đến vô lý, đến phi thực tế.

Đây là nguyên nhân khiến các nhà thầu còn tham gia các dự án đầu tư công vì “không làm thì không có việc cho cán bộ nhân viên”. Số khác thì ngay từ đầu “xác định là không nhận thầu các công trình vốn đầu tư công”- lời ông Hiệp.

Có lẽ, chỉ thiếu một sự thẳng thắn nữa: Rằng đây cũng chính là nguyên nhân khiến các công trình kém chất lượng khi nhà thầu bị dồn vào thế phải “lấy cái lọ bù cái chai”.

Tình trạng đơn giá xây dựng lạc hậu, xa rời thực tế thật ra chẳng có gì mới.

Nhớ năm 2018, tại một hội nghị về định mức và giá xây dựng, có nhiều ví dụ về sự lạc hậu đến khó tin. Chẳng hạn định mức đơn giá đầm nền đường vẫn áp dụng cho máy “đầm chân chim”, loại máy từ những năm 1980, giờ đã biến mất từ lâu.

Áp dụng đơn giá cho loại máy từ 40 năm trước. Đúng là có muốn cũng khó tưởng tượng nổi.

Nhưng sau đó thì lại đến hôm nay, vẫn là những lạc hậu, bất cập, vô lý.

Đầu tư công đang được Chính phủ xác định đẩy mạnh giải ngân như là một động lực của phát triển.

Tiền không thiếu, thậm chí đã được chuẩn bị tới 550 nghìn tỉ. Nhưng đến hết 30.11 mới chỉ giải ngân được 58,3% thì đúng là bệnh “có tiền mà không tiêu được” đã đến hồi trầm kha.

Và nguyên nhân, và lý do, và vì sao thì lại vừa được phát hiện, như đã được phát hiện mấy năm trước đấy thôi.