“Chúng tôi với trách nhiệm của mình, nỗ lực thông tuyến đường sớm nhất theo chỉ đạo của Thủ tướng” - lời Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể trong phiên chất vấn trước Ủy ban TVQH, sau khi Chủ nhiệm UB đối ngoại Nguyễn Văn Giàu chất vấn về tiến độ Cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận - Cần Thơ. Ông Giàu sau đó đáp lại bằng hai câu thơ biếm “Ví dầu cao tốc miền Tây/ Xây đi, xây lại, xây hoài... không xong”, để bày tỏ nỗi lo với tiến độ “dù thấy bộ trưởng quyết tâm”.
Có một con số cho nỗi lo ấy: Trong 10 năm qua, tuyến cao tốc này mới chỉ xong chưa tới 30% tiến độ. Và chỉ còn có 16 tháng để hoàn thành nốt 70% còn lại theo yêu cầu của Thủ tướng.
Nếu nói câu chuyện % thì có có lẽ, không thể không mở ngoặc sang tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông.
Tháng 5.2018, Bộ trưởng Bộ GTVT tuyên bố sẽ đưa dự án vào vận hành thương mại từ tháng 12 tới (tháng 12.2018). Khi đó, tuyến này chỉ còn 1% tiến độ.
Tới 28.3.2019, kiểm tra tuyến, bộ trưởng nói rằng, người dân sẽ có một tuyến rất tốt và hiện đại. Bộ trưởng khen “Đường sắt Cát Linh - Hà Đông êm hơn đường sắt quốc gia”. Và Bộ trưởng phát lệnh “Phải hoàn thành trong tháng 4.2019”. Cát Linh - Hà Đông lúc ấy cũng “chỉ còn 1% tiến độ”.
Nhưng đến ngày 5.6 vừa rồi, trước Quốc hội, cũng với 1% tiến độ ấy, bộ trưởng bày tỏ: Dự án chỉ có thể đi vào hoạt động “khi được đánh giá an toàn hệ thống”.
Bao giờ thì đánh giá xong an toàn hệ thống để có thể khai thác thương mại. Câu trả lời là không có câu trả lời.
Quyết tâm là thứ cần, nhưng kèm với quyết tâm, phải là tiền bạc, phải là kỷ luật, phải là trách nhiệm.
Quyết tâm, dù cỡ nào cũng không phải là yếu tố quyết định tiến độ, trong hoàn cảnh mà hàng loạt các công trình hạ tầng giao thông đang y hệt nhau ở “công thức”: Tăng vốn + chậm tiến độ. Tuyến đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh tăng vốn 30 nghìn tỉ đồng, dự án của Hà Nội cũng tăng 40 - 50 nghìn tỉ đồng. Với niên độ chậm tiến độ không tính bằng tháng, bằng năm mà bằng... thập kỷ!.
Mỗi năm chậm tiến độ, là hàng chục, hàng trăm tỉ đồng tiền lãi gốc, lãi mẹ đẻ lãi con, là hiệu quả khai thác, và là nỗi bức xúc, mất mát niềm tin không tính được bằng tiền.
Có gì ngoài quyết tâm, và nếu quyết tâm mấy cũng không thể giúp các công trình hạ tầng giao thông đúng tiến độ thì có ai dám đánh đổi, ai trả giá bằng chiếc ghế của mình không?