Giảm tác hại: Hướng chiến lược cần được đẩy mạnh

Theo các tài liệu y học, hút thuốc chủ động và thụ động có thể hít vào tới hơn 7.000 chất hóa học trong khói thuốc, trong đó có những chất độc và cực độc nguy hại cho sức khoẻ. Về thành phần nicotin gây nghiện có trong thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lý giải: “… nicotin được cung cấp thông qua những sản phẩm có vị trí khác nhau trên chuỗi nguy cơ, trong đó sản phẩm cung cấp nicotin gây hại nhất chính là thuốc lá điếu đốt cháy.” 

Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, hay còn gọi là thuốc lá không khói, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng) hay bất kỳ sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện nào khác mà loại bỏ quá trình đốt cháy, GS. Riccardo Polosa, giáo sư khoa nội Đại học Catania và là người sáng lập Trung tâm Xuất sắc về Chiến lược Giảm thiểu Tác hại (Centre of Excellence for the acceleration of Harm Reduction - CoEHAR) cho rằng hàng nghìn chất hóa học được tạo ra trong quá trình đốt cháy không tồn tại trong các sản phẩm này.

“Tất nhiên, điều này không có nghĩa là chúng hoàn toàn vô hại hoặc hoàn toàn không có chất độc hại. Nhưng rõ ràng đối với mục đích quản lý thì điều quan trọng là cần phải xác định rõ mức độ giảm thiểu của các sản phẩm này”, GS. Riccardo Polosa nhấn mạnh. Ngoài ra, GS. Riccardo Polosa còn chỉ ra rằng, theo các báo cáo về độc chất học, chỉ những thuốc lá thế hệ mới đã qua kiểm nghiệm và hợp pháp trong đó có sản phẩm thuốc lá làm nóng ít gây hại hơn 80-90% so với thuốc lá điếu đốt cháy.

GS. Jasjit S Ahluwalia, Giáo sư Y khoa tại Đại học Brown cũng nhận định rằng với thuốc lá thế hệ mới, có sự giảm thiểu đáng kể, có ý nghĩa thống kê và trên lâm sàng đối với các tác nhân gây ung thư.

Giảm tác hại cũng đồng thời là hướng tiếp cận thứ ba do WHO đưa ra trong Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) nhằm hướng dẫn các nước triển khai những hoạt động hướng tới các giải pháp giảm thiểu tác hại thuốc lá, bên cạnh hai hướng tiếp cận truyền thống là giảm cung thông qua việc siết chặt quản lý các sản phẩm thuốc lá, và giảm cầu thông qua việc tuyên truyền cho cộng đồng về tác hại của thuốc lá.

WHO kêu gọi kiểm soát, để thị trường “đen” không phát triển

Trên thế giới hiện có nhiều quốc gia hoặc vùng lãnh thổ chọn hình thức ngăn chặn sự tiếp cận bao gồm mua bán, sản xuất và nhập khẩu các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như: Argentina, Brazil, Brunei, Campuchia, Ethiopia, Gambia, Ấn Độ, Iran… 5 . Ngược lại, nhóm các quốc gia cho phép thuốc lá thế hệ mới được thương mại hoá bao gồm Mỹ, Anh, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga, New Zealand, Canada,...

Các văn bản của WHO nêu rõ nếu để các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới hiện diện trên thị trường mà thiếu sự quản lý thì sẽ đe doạ việc thực thi chiến lược kiểm soát thuốc lá của quốc gia, ảnh hưởng tới nỗ lực cải thiện tình trạng sử dụng thuốc lá được thiết lập bởi Công ước FCTC.

Quan ngại này của WHO cũng chính là những gì đang xảy ra tại nước ta. Có mặt trên thị trường Việt Nam trong hơn 4 năm qua dưới hình thức buôn lậu, thuốc lá thế hệ mới, tiêu biểu là thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng trôi nổi đang ngày càng làm mưa làm gió trên thị trường. Thế nhưng, người dùng hiện vẫn đang vô tư dùng những sản phẩm trôi nổi bằng niềm tin được xây dựng từ những người bán “chui”.

Thực tế, ở các quốc gia mà thuốc lá thế hệ mới được phép kinh doanh, Chính phủ và các tổ chức y tế xem đây là biện pháp giảm thiểu tác hại, do các sản phẩm này không đốt cháy, nên không tạo khói và nhựa (tar).

Hiện không chỉ WHO dành nhiều sự quan tâm đến các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, mà Cục Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã làm nhiều nghiên cứu, xác nhận khả năng giảm thiểu phơi nhiễm, từ đó lần lượt cho phép các loại thuốc lá thế hệ mới đã qua kiểm nghiệm được phép công bố thông tin này. Đến nay, trong các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có một loại thuốc lá làm nóng, thuốc lá ngậm snus, thuốc lá điện tử hệ thống đóng và thuốc lá qua đường uống đã được FDA thẩm định hồ sơ và cho phép thương mại tại thị trường Hoa Kỳ.

Đồng quan điểm với WHO và các tổ chức y tế công khác, FDA khuyến cáo không có sản phẩm thuốc lá an toàn, và cai nghiện thuốc lá hoàn toàn là biện pháp tốt nhất. Tuy nhiên, trước thực tế rằng tỷ lệ cai nghiện thuốc lá thành công trên thế giới chỉ dừng ở mức 8%, FDA đang tiếp tục nghiên cứu đa chiều, khách quan về các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nhằm cung cấp một giải pháp phù hợp với hàm lượng các chất gây hại ít hơn cho những đối tượng đang hút thuốc lá điếu trưởng thành có nhu cầu chuyển đổi sử dụng.