Khác với 4-5 năm về trước, thị trường nước ta hiện nay không chỉ có thuốc lá điếu, thuốc lào, xì gà đang được kinh doanh hợp pháp, mà còn tràn lan các loại hình thuốc lá thế hệ mới nhập lậu như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng), thuốc lá ngậm,… Trong công cuộc phòng chống tác hại của thuốc lá trong giai đoạn mới, trước hết cần làm rõ sự khác biệt giữa các loại thuốc lá truyền thống và thuốc lá thế hệ mới về mặt bản chất cũng như mức độ gây hại.

Không có loại thuốc lá nào vô hại

Nicotin có trong tất cả các sản phẩm thuốc lá là chất gây nghiện khiến người dùng “dễ hút, khó bỏ”. Các chuyên gia trên thế giới đều khẳng định, không có loại thuốc lá nào vô hại, và là sản phẩm tuyệt đối không được để tiếp cận đến một số nhóm đối tượng bao gồm người già, trẻ nhỏ, phụ nữ có thai,…

Thuốc lá điếu là sản phẩm cung cấp nicotin thông qua quá trình đốt cháy điếu thuốc lá và hành động “rít” thuốc. Điều nguy hiểm là khi thuốc lá điếu đốt cháy trên 800 độ C, người dùng hấp thu nicotin đồng thời với các chất gây hại bị biến đổi do nhiệt độ cao có trong khói thuốc.

Nguy hại hàng đầu là hắc ín (tar). Bình thường, khí quản được bao phủ bởi những sợi lông nhỏ, gọi là tiêm mao để ngăn mầm bệnh và những chất khác ra khỏi phổi. Nhiệm vụ của tiêm mao sẽ trở nên khó khăn khi khí quản và phổi bị hắc ín bám vào. Hắc ín trong thuốc lá có chứa những hóa chất, được gọi là chất gây ung thư, chất này có khả năng kích thích sự phát triển của tế bào ung thư trong cơ thể.

Bên cạnh đó, oxyt cacbon (CO) tạo ra từ khói thuốc lá tự kết hợp với huyết cầu tố trong máu và cản trở sự vận chuyển oxy đến tế bào, gây khó thở và dễ bị mệt. Lâu dài, người bị tác động bởi oxyt cacbon dễ bị bệnh đường hô hấp, gọi là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. 

Ngoài ra còn có khí oxy-hóa là những chất khí phản ứng với oxy tạo ra trong quá trình đốt cháy điếu, thuốc. Chúng có thể tạo ra cục máu đông trong mạch máu, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hay đột quỵ.

Sản phẩm thuốc lá mới ít tạo chất hóa học gây hại hơn

Chính vì vậy, việc khoa học có thể giúp loại bỏ quá trình đốt cháy mà vẫn lấy được nicotin là một bước ngoặt cho những người tiếp tục hút thuốc. Theo đó, thuốc lá thế hệ mới là sản phẩm hiện đang áp dụng công nghệ làm nóng mà không đốt cháy nhằm tạo nhiệt độ vừa đủ để làm nóng nguyên liệu thuốc lá (đối với thuốc lá làm nóng) hoặc hóa hơi tinh dầu có chứa nicotin (đối với thuốc điện tử). 

Cả hai đều chỉ làm nóng để tạo ra khí hơi aerosol có chứa nicotin đáp ứng nhu cầu người dùng. Chính vì không bị đốt ở nhiệt độ cao nên hàm lượng các chất hóa học gây hại ở các sản phẩm thuốc lá mới thấp hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu.

Hiện Bộ y tế Anh đã chứng minh thuốc lá thế hệ mới giảm 90-95% tác hại so với thuốc lá điếu (chỉ đối với những sản phẩm đã qua kiểm nghiệm khoa học).

Vì vậy đã có nhiều nước áp dụng chính sách giảm thiểu tác hại bằng việc cho phép các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới thương mại hóa tại quốc gia của họ, nhằm khuyến khích những người đang hút thuốc lá điếu chuyển đổi hoàn toàn sang sử dụng các sản phẩm ít tác hại hơn.

Theo các chuyên gia y tế Việt Nam, thuốc lá làm nóng và các loại thuốc lá không cháy khác chỉ nên được cân nhắc là một trong những biện pháp giảm tác hại của thuốc lá, trong trường hợp người hút thuốc lá trưởng thành có mong muốn tiếp tục hút thuốc, chứ không thể so sánh được với việc cai bỏ hoàn toàn thuốc lá.

Đến nay, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn chưa hoàn toàn công nhận sản phẩm này và vẫn tiếp tục nghiên cứu, thẩm định. Tuy nhiên, trước sự phổ biến rộng rãi của các sản phẩm này trên toàn cầu, WHO khuyến cáo các chính phủ cần đưa vào quản lý nhằm kiểm soát hành vi tiêu dùng cũng như ngăn chặn hành vi lạm dụng. 

Các nhà sản xuất hợp pháp cũng được khuyến khích đóng góp cùng chính phủ đưa ra những biện pháp kiểm soát, bao gồm ngăn chặn sự tiếp cận của giới trẻ và những người đã cai thuốc thành công, hạn chế người hút mới, cải tiến sản phẩm thân thiện với cộng đồng, môi trường bằng nguyên liệu tái chế,…