Nghiện thuốc lá, không chỉ do nicotin

Năm 2011, một nghiên cứu trên chuột của Murphy và Maier đã gây bất ngờ cho giới khoa học, khi chứng minh rằng nicotin không phải là nguyên nhân gây ung thư như trước giờ mọi người vẫn lầm tưởng. Nghiên cứu cho thấy những chỉ số về đặc tính sinh ung thư ví dụ như số lượng u phổi ở những con chuột được sử dụng nicotin so với những con chuột trong nhóm còn lại không đem lại sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.

Không ít người vẫn chưa biết nicotin cũng có trong cà chua, khoai tây, ớt đỏ, cà tím với hàm lượng rất nhỏ. Các nghiên cứu khoa học cho thấy nếu ăn 10 kg cà tím, lượng nicotin hấp thụ sẽ tương đương 1 điếu thuốc lá. Tuy nhiên do nicotin gắn liền với thuốc lá, nên phần lớn người ta vẫn “kết tội” nicotin là nguyên nhân gây ra các bệnh liên quan đến thuốc lá. Theo nghiên cứu của Viện Y tế và Chăm sóc Sức khoẻ Quốc gia Anh Quốc, các độc tố và chất gây ung thư trong khói thuốc lá mới là nguyên nhân chính gây ra bệnh tật và tử vong, không phải là do nicotin.

Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng từng khẳng định nicotin chỉ đơn thuần là chất gây nghiện, chứ không phải nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh liên quan đến hút thuốc như ung thư phổi, COPD, cùng các bệnh về tim mạch.

Đáng chú ý, không chỉ có người tiêu dùng mới có những nhầm tưởng về nicotin. Trang Consumer Choice Center đã dẫn kết quả một cuộc khảo sát cho thấy có tới 57% số người được hỏi đã đồng ý với tuyên bố sai lầm rằng "nicotin trong thuốc lá là chất gây ra hầu hết các bệnh ung thư do hút thuốc lá", và thậm chí đến 80% bác sĩ cũng tin rằng nicotin gây ung thư.

Nicotin vừa là thuốc an thần, vừa là chất kích thích. Khi tiếp xúc với nicotin, cơ thể sẽ trải qua một "cú kích". Nicotin gián tiếp làm giải phóng dopamine trong các khu vực khoái cảm và hoạt động nhiều của não. Tùy thuộc vào liều lượng nicotine được sử dụng và kích thích hệ thần kinh của mỗi người mà nicotine cũng có tác dụng như thuốc an thần.

Các chuyên gia cho rằng, nghiện hút thuốc là kết quả của nghiện nicotin, các thành phần khác trong khói thuốc lá điếu và thói quen cầm, hút, rít điếu thuốc lá. Với những người nghiện hành vi, thì miếng dán nicotin, hay kẹo ngậm nicotin không đáp ứng được. Do vậy, các chuyên gia khẳng định khi đề cập cai thuốc lá là phải bao gồm cai nicotin và hành vi.

Khói thuốc lá điếu: kẻ thù của cộng đồng

Khoa học đã chứng minh trong khói của thuốc lá điếu đốt cháy có hơn 6.000 chất hóa học và 100 trong số đó là những chất gây ra các bệnh lý do hút thuốc như ung thư, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tim mạch, hô hấp, hen suyễn… Do vậy việc loại bỏ các chất gây hại hoặc giảm hàm lượng chất gây hại thấp hơn nhiều so với thuốc lá điếu bên cạnh cung cấp nicotin cho người hút thuốc hiện đang là các giải pháp được khoa học nghiên cứu và ứng dụng.

Đến nay, khoa học đã thành công trong việc điều chế “nicotin sạch”, bao gồm việc ứng dụng cho các liệu pháp thay thế nicotin như miếng dán nicotin, kẹo cao su nicotin, viên ngậm nicotin, thuốc nicotin xịt miệng…

Ngoài ra, thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, cũng là những sản phẩm thay thế thuốc lá điếu cung cấp nicotin nhờ ứng dụng khoa học công nghệ loại bỏ quá trình đốt cháy, do vậy không hình thành nên khói có chứa các hạt phân tử rắn và nhựa thuốc (hắc ín),… Chính vì thế những sản phẩm này còn có tên gọi là thuốc lá thế hệ mới, hay thuốc lá “công nghệ”.

Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE), thuộc Bộ Y tế Anh quốc, đã khuyến khích những người hút thuốc lá điếu chuyển đổi sang các sản phẩm thuốc lá không khói để thay thế thuốc lá điếu. Tỷ lệ hút thuốc lá điếu ở Anh đã giảm 25% kể từ năm 2013 (khi thuốc lá không khói trở nên phổ biến).

Nhờ sự cởi mở đối với snus (thuốc lá ngậm), tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc lá điếu ở Thuỵ Điển thấp nhất trong số các quốc gia phát triển, chỉ ở mức 7%. Kết quả là tỷ lệ mắc các bệnh do hút thuốc lá thấp hơn. Na Uy đã thành công tương tự do cách tiếp cận cởi mở đối với việc quản lý snus (thuốc lá ngậm).

Thuốc lá và những sản phẩm có chứa nicotin vẫn được khuyến cáo không nên sử dụng, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai hoặc cho con bú, người có các bệnh liên quan đến tim mạch, tiểu đường, huyết áp cao… Tuy nhiên, thực tế cho thấy chỉ có 8-10% người hút thuốc lá điếu có thể cai nghiện thành công mặc dù đã được khuyên bảo, giải thích và cung cấp các giải pháp hỗ trợ cai thuốc miễn phí.

Kinh nghiệm từ lịch sử cho thấy, lệnh cấm sẽ không hiệu quả. Cấm rượu ở Mỹ là một thảm họa dẫn đến tiêu thụ rượu nhiều hơn, không được báo cáo và tạo ra nhiều người nghiện rượu hơn. Do đó, có cơ sở để lo ngại rằng cuộc chiến chống nicotin sẽ có kết quả tương tự. Hạn chế hoặc cấm nicotin đối với người trưởng thành sẽ thúc đẩy các hoạt động của thị trường chợ đen và đồng thời tăng sự tiêu thụ các sản phẩm đã bị cấm.

Trên thực tế, ngày càng có nhiều tổ chức y tế công cộng và các chuyên gia y tế, khoa học hàng đầu đưa ra nhiều nghiên cứu đầy đủ, toàn diện về nicotin mà The Global Tobacco & Nicotine Forum (GTNF) là một ví dụ. Việc hiểu đúng và đủ bản chất của nicotin sẽ giúp cho việc kiểm soát thuốc lá của từng quốc gia được xác định đúng đắn và thực tiễn, từ mục tiêu cho đến chiến lược thực hiện.