Trở về xóm 4, thôn Quan Trung, Văn Lý, Lý Nhân, Hà Nam thăm gia đình người đàn bà trăm đường khổ Nguyễn Thị Hợp, chúng tôi không khỏi ái ngại trước cảnh tượng mình chứng kiến. Căn nhà nhỏ, loang lổ những mảng tường bong tróc, cáu bẩn. Một chiếc giường cũ ọp ẹp, với phần chăn, màn cũng tả tơi không kém.

Không nói không rằng, từ ngoài cổng, anh Nguyễn Văn Thành lặng lẽ đi vào, dõi mắt nhìn những người lạ mặt một cách sợ hãi rồi lại ngồi thu mình một góc. Nhìn anh, chúng tôi không thể tin được người đàn ông này mỗi lần lên cơn là đập phá, hò hét và đã có nhiều thời gian ở trại tâm thần. Chị Nguyễn Thị Tâm (chị gái anh Thành) thương em đến thắt ruột, sụt sùi khóc mãi không thôi.

“Giá mà nó khôn ngoan thì cũng có thể nuôi được vợ con. Đằng này nó có biết gì đâu, cứ ngớ ngẩn thế mãi, lên cơn thì sợ lắm. Rồi mọi người cứ gán ghép lấy thím Hợp cũng chậm chạp không biết chữ, bảo biết đâu có vợ thì em sẽ khôn ngoan ra”.

Hai mảnh ghép sứt mẻ ấy về với nhau, thế nào ông trời run rủi cho 2 cậu con trai khoẻ mạnh, xinh xắn. Nhưng cuộc sống không khá hơn, ngược lại càng rơi vào bi đát khi bệnh tình của anh Thành không thuyên giảm mà ngày càng tệ hơn.

Vội vã vác bao nhãn sấy khô về nhà để bóc long, chị Hợp ngượng ngùng khi thấy chúng tôi đến thăm. Kéo thấp vành nón rách xuống, chị len lén đôi mắt nhìn, rồi bắt đầu công việc. Thấy mẹ về, hai đứa trẻ mừng lắm, chúng quấn quýt cùng mẹ làm việc để còn có tiền đong bơ gạo nấu cơm.

“Mấy ngày rồi nhà tôi hết gạo. Giờ dịch thế này tôi không làm được gì, nhận nhãn sấy khô về bóc long được 30 ngàn đồng/ngày, rau cháo nuôi cả nhà” – chị Hợp vừa làm việc, vừa tâm sự với đôi mắt đỏ hoe. Tủi thân, bẽ bàng, chị không biết chữ, chồng lại mắc bệnh tâm thần nên chị càng mặc cảm hơn.

Bóng chiều chênh chếch trên nền tường loang lổ, đổ qua mái đầu của 3 mẹ con đang chụm vào nhau cùng làm việc. Hai đứa trẻ hồn nhiên, bụng réo lên đói cồn cào nhưng quen rồi nên không dám đòi. Chốc chốc được bác hàng xóm cho tạm củ sắn luộc, hai đứa chia nhau ăn ngấu nghiến, khiến chúng tôi cũng nghẹn lại.

Cái đói ở thời buổi này dường như là câu chuyện khó tin, vậy mà ở đây, dưới mái nhà lụp xụp, nó là điều mà chúng tôi đang thấy, rõ ràng và thật chi tiết. Một ông bố tâm thần, sợ hãi, ngồi thu lu, một người mẹ không biết chữ, chậm chạp với công việc bóc long nhãn mỗi ngày… không thể nuôi nổi 2 đứa trẻ đang hồn nhiên, tuổi ăn, tuổi lớn. Gương mặt lấm lem hết cả, nó ăn hết rồi còn ngồi mút ngón tay dưới bóng chiều héo hắt...