Theo tổ chức Human Rights Watch, 75% vaccine COVID-19 tập trung ở 10 quốc gia. Viện Economist Intelligence Unit ước tính một nửa lượng vaccine được sản xuất tới nay được phân phát cho 15% dân số thế giới và các nước giàu đã tiêm số liều vaccine nhiều gấp 100 lần các nước nghèo.
Hồi tháng 6, nhóm G7 - Canada, Pháp, Đức, Italia, Nhật Bản, Anh và Mỹ - cam kết sẽ tặng 1 tỉ liều vaccine cho các nước nghèo trong năm tới.
Tổng thống Joe Biden cam kết tặng 580 triệu liều và Mỹ đã giao được 140 triệu cho tới nay. Mới đây nhất, ngày 22.9, phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh về COVID-19 diễn ra bên lề khoá họp 76 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở Mỹ, ông Biden thông báo Mỹ ủng hộ thêm 500 triệu liều vaccine Pfizer/BioNTech cho các nước trên thế giới, nâng tổng số vaccine Mỹ viện trợ cho nước ngoài lên 1,1 tỉ liều. Một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ khẳng định đây là một cam kết lớn và trên thực tế cứ mỗi một liều vaccine được tiêm tại Mỹ thì nước này đã viện trợ 3 liều cho các nước khác.
Theo BBC, Anh cam kết sẽ tặng 100 triệu liều và tới nay mới tặng gần 9 triệu. Khối EU cam kết 250 triệu liều vào cuối năm nay, nhưng tới giờ mới giao được khoảng 8% số đó.
COVAX - cơ chế toàn cầu do WHO hỗ trợ - mua rồi bán vaccine với giá thấp cho các nước có thu nhập trung bình và tặng miễn phí cho các nước nghèo. Nhưng COVAX gặp khó khăn lớn về cung ứng. Cơ chế này dự định sẽ phân phối 2 tỉ liều vào năm 2021 với phần lớn lượng vaccine được sản xuất tại một cơ sở ở Ấn Độ. Nhưng khi làn sóng thứ hai càn quét Ấn Độ hồi tháng 5, chính phủ nước này ra lệnh cấm xuất khẩu. Kể từ đó, COVAX phải trông cậy vào nguồn hiến tặng vaccine từ các nước giàu. Và nguồn cung rất chậm, với một số nước chỉ tiêm được chưa đầy 2% dân số.
Nguồn cung ứng vaccine toàn cầu không phải là vấn đề. Các nước giàu đã và đang tăng lượng vaccine dự trữ, theo Airfinity - một công ty phân tích dữ liệu tiến hành nghiên cứu về nguồn cung ứng vaccine toàn cầu. Các nhà sản xuất hiện cho ra lò 1,5 tỉ liều mỗi tháng, và như vậy 11 tỉ liều sẽ được sản xuất đến cuối năm nay.
"Họ sản xuất lượng vaccine rất lớn. Công suất đã tăng lên rất nhiều trong ba, bốn tháng qua" - Tiến sĩ Matt Linley, nghiên cứu trưởng tại Airfinity cho biết.
Theo Tiến sĩ Linley, các nước giàu trên thế giới có thể có tới 1,2 tỉ liều không cần đến - ngay cả nếu họ tiêm mũi tăng cường cho người dân. 1/5 số liều này - tương đương 241 triệu liều - có nguy cơ bị bỏ phí nếu chúng không được hiến tặng sớm - Tiến sĩ Linley nói. Nhiều khả năng các nước nghèo hơn sẽ không có khả năng tiếp nhận trừ khi chúng còn hạn sử dụng tối thiểu là hai tháng.
"Tôi nghĩ không hẳn là các nước giàu tham lam, mà là vì họ không biết loại vaccine nào sẽ có tác dụng tốt. Vì thế họ phải mua vài loại vaccine cùng một lúc" - Tiến sĩ Linley nói.
Với nghiên cứu mới nhất, Airfinity hy vọng sẽ cho chính phủ các nước giàu thấy họ có nguồn vaccine dồi dào và không cần phải tích trữ lượng vaccine thừa. Thay vào đó, họ có thể tặng những gì họ không cần đến và tự tin hơn rằng sẽ có thêm vaccine được sản xuất trong những tháng tới.
Chính phủ Anh cho biết không dự trữ vaccine và đã có thỏa thuận cho Australia vay 4 triệu liều, và Australia sẽ trả lại cho Anh vào cuối năm.