Nguyên cớ

Quyết định này được phía Mỹ đưa ra sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump dùng ngôn từ rất nặng nề phê trách Pakistan. Ông Donald Trump, thông qua Twitter, đã cáo buộc Pakistan chứa chấp và nuôi dưỡng những phần tử, tổ chức khủng bố mà Mỹ đã tuyên chiến. Ông Donald Trump phê phán Pakistan “lừa đảo và dối trá” với Mỹ cho dù trong 15 năm qua đã nhận của Mỹ 33,4 tỉ USD viện trợ quân sự.

Ở khu vực Nam Á, hiện không có nước nào nhận nhiều viện trợ quân sự của Mỹ như Pakistan. Pakistan lại còn là đồng minh quân sự chiến lược truyền thống của Mỹ từ nhiều thập kỷ nay. Trong cả thời gian dài ấy, mối quan hệ giữa hai nước chưa khi nào tồi tệ như hiện tại. Trước đây, Pakistan là chỗ dựa cho lực lượng Taliban chống quân đội Liên Xô và chính phủ ở Afghanistan. Pakistan cũng là quốc gia duy nhất trên thế giới công nhận chính thể Taliban ở Afghanistan. Từ khi Mỹ tuyên chiến với Taliban, Pakistan bị lâm vào tình thế khó xử giữa vừa phải hậu thuẫn Mỹ chống Taliban vừa duy trì con bài Taliban cho cuộc chơi quyền lực và ảnh hưởng ở khu vực. Ông Donald Trump cáo buộc Pakistan lá mặt lá trái với Mỹ không hẳn vô cớ.

Ở Afghanistan, Mỹ đã chấm dứt cuộc chiến tranh trên danh nghĩa chứ còn trên thực tế thì Mỹ vẫn duy trì sự hiện diện quân sự và vẫn tiến hành những chiến dịch quân sự. Không sai gì khi cho rằng, cuộc phiêu lưu quân sự và chính trị an ninh khu vực của Mỹ ở nơi đây chưa chấm dứt và nó có chấm dứt được hay không, chấm dứt như thế nào, sớm hay muộn lại không chỉ phụ thuộc hoàn toàn vào có Mỹ.

Nhân tố Taliban bất định và khó lường nhất mà liên quan đến Taliban là liên quan đến Pakistan. Mỹ không đánh bại được Taliban ở Afghanistan nên chỉ còn cách làm suy yếu Taliban về quân sự đến mức không còn là mối đe doạ đối với chính thể hiện tại ở Afghanistan. Mỹ cần Pakistan vì thế, và khi thấy Pakistan “dối trá và lừa đảo” thì thái độ hậm hực và không hài lòng của Mỹ không có gì là khó hiểu.

Ván mới trong cuộc chơi

Mỹ không có nhiều con chủ bài về quân sự đối với Pakistan ngoài viện trợ quân sự. Mỹ sẽ đạt được kết quả cao hơn nếu thuyết phục được Trung Quốc cùng tham gia gây áp lực đối với Pakistan. Nhưng Trung Quốc, nếu có làm thì cũng vì lợi ích của Trung Quốc ở Afghanistan và Pakistan chứ không vì quan hệ với Mỹ. Mỹ biết rằng, không ai khác có thể thay thế Mỹ ở mức độ viện trợ quân sự cho Pakistan nên quyết định của Mỹ sẽ gây khó khăn cho Pakistan. Nhưng nước này rồi cũng sẽ dựa cậy nhiều hơn vào Trung Quốc.

Pakistan theo đuổi chiến lược dựa cậy vào viện trợ quân sự của Mỹ để đảm bảo an ninh và dựa vào vốn đầu tư của Trung Quốc để phát triển, tận dụng tối đa vị trí địa chiến lược quan trọng của mình để phân hoá hai nước này với Ấn Độ, cũng như chơi con bài đối trọng giữa Trung Quốc và Mỹ. Vì Trung Quốc không sẵn sàng thay thế Mỹ hoàn toàn mà chỉ với mức độ nhất định nên chắc chắn, Pakistan không thể phớt lờ thái độ lần này của Mỹ, nhưng cũng sẽ vừa nhượng bộ với Mỹ vừa tìm cách thúc đầy hợp tác quân sự với Trung Quốc.

Điều chỉnh chính sách vừa rồi của Mỹ đối với Pakistan đúng là tạo cơ hội mới thuận lợi cho Trung Quốc ràng buộc chặt chẽ hơn Pakistan trong phạm vi ảnh hưởng của mình. Nhưng Trung Quốc cũng sẽ rất thận trọng... Ngoài ra, Trung Quốc cũng còn phải lưu ý đến Mỹ trong xử lý chuyện liên quan đến Afghanistan và Pakistan. Hơn nữa, cũng còn phải thấy, trong chuyện chính trị an ninh khu vực Nam Á xưa nay vẫn luôn có thể thấy khoảng cách nhất định giữa lời nói và việc làm của Trung Quốc. Trung Quốc có thể không đồng tình với quyết sách mới của ông Donald Trump về Pakistan, nhưng cũng không thể bác bỏ được hoàn toàn nội dung cốt lõi của những cáo buộc mà phía Mỹ đã đưa ra.

Trong chuyện này, ai trong số những bên liên quan ấy có lợi hay bị tổn hại, được hay mất đến đâu, xem ra là câu hỏi chờ thời gian trả lời. Điều hiện có thể chắc chắn được là, một ván mới trong cuộc chơi vai trò và ảnh hưởng chính trị an ninh ở khu vực này đã được bắt đầu.