Theo ông Joe Sullivan - cựu cố vấn đặc biệt của Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng, đồng USD đang phải đối mặt với thách thức ngày càng tăng từ các nước BRICS do kế hoạch mở rộng của khối và nỗ lực thúc đẩy việc sử dụng tiền tệ quốc gia trong thương mại giữa các thành viên.

Trong một bài viết trên Tạp chí Foreign Policy (Chính sách Đối ngoại) xuất bản tuần qua, ông Sullivan cho rằng, BRICS có khả năng tước bỏ quyền bá chủ của đồng USD đối với thương mại toàn cầu ngay cả khi nhóm này không có một loại tiền tệ duy nhất.

BRICS hiện bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, nhưng sẽ có sự tham gia của Argentina, Ai Cập, Ethiopia, Iran, Saudi Arabia và UAE vào tháng 1 tới. Theo ước tính, nhóm mở rộng mà ông Sullivan gọi là BRICS+ sẽ chiếm gần một nửa GDP toàn cầu vào năm 2040.

“Trong thế kỷ 21, các khối kinh tế ngoài phương Tây, chẳng hạn như BRICS+, có thể giành được ảnh hưởng của phương Tây… Các lệnh cấm vận dầu mỏ của thế kỷ 20 có vẻ đã lỗi thời, thậm chí còn nhỏ bé hơn so với các hoạt động thương mại và tài chính của thế kỷ 21 mà BRICS+ hiện có thể quản lý về mặt lý thuyết” - ông Sullivan nói.

Ông lưu ý, ba trong số các thành viên ban đầu của khối - Brazil, Trung Quốc và Nga - là những nhà xuất khẩu lớn kim loại quý và đất hiếm.

Việc bổ sung Ai Cập, Ethiopia và Saudi Arabia - ba quốc gia bao quanh kênh đào Suez, huyết mạch thương mại quan trọng - sẽ mang lại cho khối ảnh hưởng trên 12% thương mại toàn cầu.

Saudi Arabia, Iran và UAE - những nước xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch lớn - sẽ mang lại cho BRICS+ ảnh hưởng lớn hơn trên thị trường hàng hóa. Hơn nữa, ông Sullivan cho hay, Saudi Arabia sở hữu hơn 100 tỉ USD trái phiếu kho bạc Mỹ, giúp mở rộng đòn bẩy kinh tế của BRICS+.

Trong khi đó, các nước BRICS cũng đang tích cực thúc đẩy việc sử dụng đồng tiền quốc gia trong thương mại song phương, thậm chí còn đưa ra tín hiệu về khả năng thiết lập một loại tiền tệ thương mại chung mới tại hội nghị thượng đỉnh tiếp theo.

Mặc dù đồng tiền chung này vẫn đang trong quá trình phát triển nhưng ông Sullivan nói rằng, BRICS+ có khả năng lật đổ sự thống trị của đồng USD ngay cả khi không có đồng tiền chung.

“Các quốc gia BRICS+ không cần phải đợi cho đến khi có một đồng tiền thương mại chung, thậm chí không nhất thiết phải có đồng tiền thương mại chung để giành lấy địa hạt của đồng bạc xanh.

Nếu BRICS+ yêu cầu thanh toán bằng đồng tiền quốc gia khi giao dịch với bất kỳ thành viên nào trong khối, thì vai trò của đồng USD trong nền kinh tế thế giới sẽ giảm sút” - ông Sullivan tuyên bố và lưu ý rằng, một khi điều đó xảy ra, nhiều loại tiền tệ sẽ có vai trò quan trọng hơn.

Nhà kinh tế học cho biết, toàn cầu nói chung “đã chín muồi hơn nhiều cho việc phi USD hóa so với sáu tháng trước” do “những thay đổi mang tính kiến tạo” trong nền kinh tế Trung Quốc và ở Washington.

Cựu cố vấn kinh tế Nhà Trắng tin rằng, sự suy giảm tăng trưởng kinh tế gần đây của Trung Quốc “có nghĩa là một BRICS cân bằng hơn”. Trong khi đó, ông cũng lưu ý, ngày càng có nhiều hoài nghi về việc quyền bá chủ của đồng USD có phù hợp với lợi ích quốc gia của Mỹ ở chính Washington hay không.

“Tin đồn về hồi kết của đồng USD với tư cách là đồng tiền dự trữ toàn cầu có thể đã bị phóng đại trước hội nghị thượng đỉnh của BRICS hồi tháng 8 ở Johannesburg, Nam Phi. Tuy nhiên, lần này, những tin đồn về hồi kết của đồng USD có thể không phải là cường điệu” - ông Sullivan kết luận.