Số lượng vệ tinh phóng lên quỹ đạo

Kể từ khi Liên Xô mở màn phóng vệ tinh Sputnik đầu tiên năm 1957, nhân loại ngày càng đưa nhiều vật thể lên không gian quỹ đạo Trái đất mỗi năm. Trong nửa sau của thế kỷ 20, có khoảng 60 đến 100 vệ tinh được phóng mỗi năm tính đến đầu những năm 2010.

Kể từ đó, tần suất đã tăng lên đáng kể. Năm 2020 đã chứng kiến 114 lần phóng mang theo khoảng 1.300 vệ tinh lên vũ trụ - lần đầu tiên vượt qua mốc 1.000 vệ tinh mới trong một năm. 

Tuy nhiên, năm 2021 mới là năm đạt con số kỷ lục nhất. Tính từ đầu năm đến ngày 16.9.2021, khoảng 1.400 vệ tinh mới đã bắt đầu quay quanh Trái đất và con số đó sẽ tăng lên theo thời gian. Chỉ trong tháng 9, SpaceX đã  triển khai thêm 51 vệ tinh Starlink vào quỹ đạo.

Vệ tinh nhỏ, dễ dàng tiếp cận quỹ đạo

Có hai lý do chính cho sự tăng trưởng vệ tinh theo cấp số nhân. Đầu tiên, việc đưa một vệ tinh vào vũ trụ chưa bao giờ dễ dàng hơn thế. Lý do thứ hai là tên lửa có thể cùng lúc mang theo nhiều vệ tinh dễ dàng hơn với chi phí rẻ hơn bao giờ hết. 

Sự gia tăng trong thời gian gần đây không phải do tên lửa ngày càng mạnh hơn mà thay vào đó là các vệ tinh đã nhỏ hơn nhờ cuộc cách mạng điện tử. Phần lớn, chiếm tới 94% các tàu vũ trụ được phóng vào năm 2020 là vệ tinh nhỏ, với trọng lượng dưới khoảng 600 kg.

Phần lớn các vệ tinh này được sử dụng để quan sát Trái đất hoặc cho mục đích liên lạc và kết nối internet. Với mục tiêu đưa internet đến các khu vực chưa được tiếp cận trên toàn cầu, hai công ty tư nhân Starlink by SpaceX và OneWeb đã hợp tác tung ra gần 1.000 vệ tinh Internet nhỏ chỉ trong năm 2020. Mỗi bên đều có  kế hoạch phóng hơn 40.000 vệ tinh  trong những năm tới để tạo ra cái được gọi là “siêu chòm sao vệ tinh” trên quỹ đạo Trái đất tầm thấp.

Một số công ty khác cũng đang  để mắt đến thị trường trị giá 1 nghìn tỉ USD này, đáng chú ý nhất là  Amazon với Dự án Kuiper .

Bầu trời đông đúc

Với sự phát triển vượt bậc của các vệ tinh, mối lo ngại về một bầu trời đông đúc đang bắt đầu trở thành hiện thực. Một ngày sau khi SpaceX phóng 60 vệ tinh Starlink đầu tiên, các nhà thiên văn học bắt đầu thấy chúng chặn tầm nhìn tới các ngôi sao. Mặc dù tác động đến các quan sát thiên văn khả kiến ​​là điều dễ hiểu, nhưng các nhà thiên văn học vô tuyến lo ngại họ có thể mất đi 70% độ nhạy ở một số tần số nhất định do bị nhiễu sóng từ các chùm vệ tinh như Starlink. Các chuyên gia đã nghiên cứu và thảo luận để tìm cách khắc phục vấn đề này.

Khi quỹ đạo thấp của Trái đất trở nên đông đúc, mối nguy cơ về các mảnh vỡ không gian tăng lên, cũng như khả năng xảy ra va chạm thực sự sẽ xảy ra.

Xu hướng tương lai

Cách đây chưa đầy 10 năm, dân chủ hóa trong không gian là một mục tiêu chưa thành hiện thực. Nhưng giờ đây, khi các dự án của sinh viên về trạm vũ trụ cùng hơn 105 quốc gia có ít nhất một vệ tinh trong không gian, mục tiêu này hiện đang trong tầm tay.

Theo Giáo sư vật lý Supriya Chakrabarti, Giám đốc Trung tâm Khoa học và Công nghệ Không gian tại Đại học Massachusetts Lowell, Mỹ, mọi tiến bộ công nghệ mang tính đột phá đều cần phải có bộ quy tắc cập nhật tương ứng hoặc tạo ra các quy tắc mới. 

SpaceX đã thử nghiệm các cách để giảm tác động của các chòm sao vệ tinh Starlink trong khi Amazon tiết lộ kế hoạch loại bỏ các vệ tinh của họ trong vòng 355 ngày sau khi hoàn thành sứ mệnh. 

Hành động này và những hành động khác của các bên liên quan khác nhau mang đến hy vọng rằng thương mại, khoa học và những nỗ lực của con người sẽ tìm ra các giải pháp bền vững cho cuộc khủng hoảng tiềm tàng này.