Kế hoạch cung cấp vaccine cho thế giới của Andar Poonawalla, giám đốc điều hành Viện Huyết thanh Ấn Độ (SII) - sớm trở nên thất bại khi làn sóng COVID-19 thứ hai tấn công Ấn Độ vào mùa xuân. Vào thời kỳ đỉnh điểm, quốc gia này báo cáo hơn 400.000 ca mắc mỗi ngày, mặc dù các chuyên gia nói rằng con số thực tế có thể cao hơn nhiều. Lúc đó, chỉ có 2% trong số 1,3 tỉ dân Ấn Độ được tiêm phòng đầy đủ và nước này đã chậm chân trong việc đặt hàng thêm vaccine. Không có kho dự trữ lớn, các bang ở Ấn Độ bắt đầu cạn kiệt số lượng vaccine hạn chế mà họ có.
Ấn Độ sau đó đã quyết định ngừng xuất khẩu tất cả các loại vaccine, ngăn cản SII thực hiện các cam kết của mình ở những nơi khác.
"Tôi luôn là một người yêu nước... và nếu đất nước của tôi cần tôi trước tiên, tôi phải làm theo. Không có cách nào khác" - Poonawalla nói.
Việc không thể xuất khẩu vaccine đã làm tổn thương một số quốc gia nghèo nhất trên thế giới. Chẳng hạn, giám đốc cơ quan kiểm soát dịch bệnh của Châu Phi cảnh báo việc Ấn Độ giữ hàng xuất khẩu có thể là "thảm họa" đối với châu lục này. Người dân ở một số quốc gia, từ láng giềng Nepal đến Kenya, đã bị mắc kẹt sau khi tiêm liều đầu tiên của Covishield - tên của loại vaccine do Ấn Độ sản xuất.
Khi được hỏi tại sao liên minh vaccine toàn cầu lại chọn phụ thuộc quá nhiều vào một nhà sản xuất, người phát ngôn của GAVI nói với CNN rằng họ có rất ít lựa chọn.
Vào đầu năm 2021, "rất ít vaccine được phê duyệt và có sẵn để triển khai" - người phát ngôn GAVI cho biết, đồng thời nói thêm rằng "hiển nhiên" là SII sẽ được ký hợp đồng cung cấp những liều lượng sớm do quy mô của công ty.
Tuy nhiên, chuyên gia sức khỏe cộng đồng Jeffrey Lazarus cho biết có những sai sót trong kế hoạch này.
Lazarus, người đứng đầu nhóm nghiên cứu hệ thống y tế tại Viện Y tế Toàn cầu Barcelona cho biết: “Chỉ dựa vào một nhà sản xuất là một sai lầm.
Chịu trách nhiệm
Mặc dù Poonawalla không thể chịu trách nhiệm về một số vấn đề dẫn đến việc triển khai vaccine bị đình trệ - chủ yếu trong số đó là sự bùng phát lớn ở Ấn Độ - những người gièm pha đã đặt câu hỏi về một vấn đề trong cách tiếp cận của ông.
Họ chỉ ra rằng Poonawalla đã không giao số lượng vaccine đã hứa ban đầu và cáo buộc ông không minh bạch về việc sử dụng tất cả số tiền huy động được cho việc thúc đẩy sản xuất vaccine.
“Không có giải trình cho số tiền mà ông ấy quyên góp được” - Malini Aisola, đồng triệu tập của cơ quan giám sát ngành y tế Mạng lưới Hành động Ma túy Toàn Ấn Độ, nói với CNN.
Vào tháng 6 năm ngoái, SII cam kết sẽ sản xuất 1 tỉ liều vaccine AstraZeneca cho các quốc gia có thu nhập trung bình và thấp, với 400 triệu liều sẽ sẵn sàng vào cuối năm 2020. Nhưng đến tháng 1.2021, công ty chỉ có 70 triệu liều trong kho dự trữ. Các nhà phê bình nói rằng con số ấy không tương xứng với số tiền đã huy động được vào năm ngoái.
Ngoài ra, Poonawalla cũng bị ảnh hưởng bởi những tranh cãi khác đã làm giảm uy tín của ông. Khi số ca COVID-19 của Ấn Độ tăng vọt vào tháng 4, Poonawalla đã hạ giá vaccine của mình và gọi động thái này là một "cử chỉ từ thiện" - dẫn đến những lời chỉ trích nặng nề, trong đó các nhà hoạt động chỉ ra rằng ngay cả một khoản lợi nhuận nhỏ vẫn là lợi nhuận cho SII.
"AstraZeneca đã cam kết sẽ không kiếm lợi nhuận từ các nước thu nhập thấp và thu nhập trung bình trong thời gian xảy ra đại dịch, nhưng điều đó dường như không áp dụng cho SII" - Aisola nói.
Theo AstraZeneca, các công ty mà nhà sản xuất thuốc có các thỏa thuận cấp phép phụ, bao gồm cả SII, sẽ quyết định giá của riêng họ.
SII từ chối bình luận về việc họ đã thu lợi bao nhiêu từ các nỗ lực vaccine cho đến nay, nhưng Poonawalla nói rằng nếu mọi người mong đợi các công ty không thu lợi từ vaccine thì đó là một "cách nhìn rất vô lý và ngây thơ".
Mặc dù Poonawalla vẫn chưa đạt được các mục tiêu cao cả của mình, nhưng vẫn có cơ hội để ông và SII có thể trở lại đúng hướng, và điều này rất quan trọng để chấm dứt tình trạng bất bình đẳng vaccine trên toàn thế giới. Ấn Độ quyết định nối lại xuất khẩu vaccine một lần nữa khi tỷ lệ tiêm chủng của nước này tăng lên. Tính đến tháng 10, Ấn Độ đã tiêm hơn 1 tỉ liều.
Và tính đến tháng 9, SII đã tăng tiến độ sản xuất lên 160 triệu liều một tháng. Cho đến nay, công ty đã giao khoảng 700 triệu liều, hầu hết trong số đó được sử dụng ở Ấn Độ.
Viện Huyết thanh Ấn Độ cũng đang mở rộng quan hệ đối tác, đã ký một thỏa thuận với công ty công nghệ sinh học Novavax của Mỹ để sản xuất vaccine của hãng này. SII cũng hợp tác với Quỹ đầu tư trực tiếp của Nga để sản xuất vaccine Sputnik.