Năm thứ 2 đại dịch COVID-19 hoành hành

Ngày 11.3.2020, WHO tuyên bố COVID-19 là đại dịch. Đây là đại dịch đầu tiên do virus Corona gây ra. Tới 21.12.2021, tổng số ca mắc COVID-19 trên toàn cầu theo số liệu của Worldometers là 276 triệu ca, với hơn 5,3 triệu ca tử vong. Tới nay, 5 quốc gia có số ca COVID-19 nhiều nhất thế giới lần lượt là: Mỹ, Ấn Độ, Brazil, Anh và Nga. 

Trong suốt 2 năm qua, tốc độ lây lan của virus SARS-CoV-2 khiến nhân loại lo ngại. Dù vậy, tới nay, một số quốc gia vẫn chưa ghi nhận ca COVID-19 nào. Theo trang koryogroup.com, tới ngày 5.12.2021, có 4 quốc gia chưa xác nhận bất kỳ ca COVID-19 nào gồm: Triều Tiên, Turkmenistan, Tuvalu, Nauru. 

Vaccine COVID-19 và chiến dịch tiêm chủng lớn nhất lịch sử

Phát triển vaccine thông thường cần nhiều năm nghiên cứu, thử nghiệm. Tuy nhiên, năm 2020 các nhà khoa học đã bắt tay vào cuộc đua sản xuất vaccine COVID-19 an toàn và hiệu quả trong thời gian kỷ lục. 

Theo New York Times thông tin ngày 3.12.2021, các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm 110 loại vaccine trong các thử nghiệm lâm sàng trên người và 43 loại đã đạt đến giai đoạn thử nghiệm cuối cùng. Hơn 75 loại vaccine tiền lâm sàng đang được nghiên cứu tích cực trên động vật.

Trước đó, ngày 11.8.2020, Tổng thống Nga Vladimir Putin thông báo Nga đã phê duyệt vaccine COVID-19 Sputnik V để sử dụng cho người dân, trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới chính thức phê duyệt loại vaccine sử dụng đại trà.

Ngày 10.12.2020, các cố vấn vaccine cho Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) bỏ phiếu đề nghị cơ quan này cấp phép sử dụng khẩn cấp cho vaccine COVID-19 của Pfizer và BioNTech. Ngày 18.12.2020, FDA cấp phép cho vaccine COVID-19 thứ 2 do Moderna sản xuất dùng trong trường hợp khẩn cấp. Tới 27.2.2021, FDA cấp phép sử dụng khẩn cấp cho vaccine COVID-19 của Johnson & Johnson, trở thành vaccine đơn liều đầu tiên sẵn có ở Mỹ.

Thông tin trên website của WHO cho biết, đang ngày càng có nhiều vaccine COVID-19 được phê duyệt cho trẻ em. Một số quốc gia đã cho phép sử dụng khẩn cấp vaccine mRNA để sử dụng cho nhóm tuổi vị thành niên (12-17 tuổi): BNT162b2 do Pfizer phát triển và mRNA 1273 do Moderna phát triển.

Tháng 11.2021, Mỹ đã phê duyệt vaccine mRNA BNT162b2 để dùng cho trẻ em từ 5-11 tuổi. Những thử nghiệm vaccine ở trẻ em nhỏ tới 3 tuổi đã được hoàn tất với 2 loại vaccine bất hoạt (Sinovac-CoronaVac và BBIBP-CorV) và 2 loại vaccine này cũng đã được giới chức Trung Quốc phê duyệt chỉ định cho trẻ từ 3-17 tuổi.

Covaxin, một loại vaccine do Bharat phát triển, đã được phê duyệt ở Ấn Độ cho độ tuổi từ 12-17 tuổi. Các cơ quan quản lý của Ấn Độ đã phê duyệt ZycovD, một loại vaccine ADN mới, dành cho lứa tuổi từ 12-17. Một số vaccine COVID-19 đang được thử nghiệm ở các nhóm tuổi nhỏ hơn (bao gồm cả trẻ 6 tháng tuổi), nhưng kết quả vẫn chưa được công bố.

Hiện tại, chiến dịch tiêm chủng lớn nhất lịch sử đang diễn ra với hơn 8,79 tỉ liều vaccine COVID-19 đã được tiêm ở 184 quốc gia, theo dữ liệu do Bloomberg thu thập tính tới 21.12. Tỉ lệ mới nhất là khoảng 39,6 triệu liều vaccine mới được tiêm mỗi ngày.

Tổng cộng, khoảng 114 liều vaccine COVID-19 được tiêm cho mỗi 100 người trên khắp thế giới. Tuy nhiên, việc phân phối vaccine không đồng đều. Các quốc gia và khu vực có thu nhập cao nhất đang tiêm chủng nhanh hơn gấp 10 lần so với những quốc gia có thu nhập thấp nhất. 

Trên toàn cầu, tỉ lệ tiêm chủng mới nhất là 39.642.023 liều/ngày, bao gồm 10.989.116 người được tiêm mũi đầu tiên. Với tốc độ này, sẽ mất 4 tháng nữa cho đến khi 75% dân số toàn cầu được tiêm ít nhất 1 liều. 

Israel là quốc gia đầu tiên cho thấy vaccine đã "làm phẳng đường cong" lây nhiễm COVID-19. Israel dẫn đầu thế giới về tiêm chủng sớm và đến tháng 2.2021,hơn 84% người từ 70 tuổi trở lên đã tiêm đủ 2 liều vaccine COVID-19.

Delta phủ bóng phần lớn năm 2021 cho tới khi Omicron xuất hiện

Trong quá trình đại dịch, nhiều biến thể SARS-CoV-2 đã phát sinh. Một số biến thể đã lan rộng khắp thế giới, khiến đại dịch bùng phát mạnh hơn trong khi có những biến thể xuất hiện, biến mất hoặc nhanh chóng bị các biến thể khác lấn lướt. 

Delta là biến thể "hung hãn" xuất hiện vào tháng 12.2020 ở Ấn Độ và nhanh chóng trở thành biến thể phổ biến nhất ở quốc gia Nam Á này cũng như lan rộng khắp thế giới và trở thành biến thể thống trị của đại dịch cho tới thời điểm hiện tại. Khi biến thể Delta tiếp tục lan rộng, một số phiên bản đã phát triển thêm các đột biến từng có ở những biến thể đáng lo ngại khác và được gọi là Delta Plus.

Ngay sau khi được đặt tên, biến thể Delta nhanh chóng trở thành chủng chiếm ưu thế ở các quốc gia phát hiện lây nhiễm. Delta lây lan nhanh hơn cả chủng virus ban đầu và các biến thể khác. Delta trở thành biến thể SARS-CoV-2 đáng lo ngại từ tháng 5.2021 và tỏ ra cực kỳ khó kiểm soát ở những cộng đồng chưa tiêm chủng. Trong suốt năm 2021, đại dịch COVID-19 về cơ bản đã trở thành đại dịch Delta, vì biến thể này cạnh tranh, lấn lướt các biến thể khác và chiếm hơn 90% số ca COVID-19 toàn cầu.

Tuy nhiên, mới đây nhất, ngày 26.11.2021, WHO đưa biến thể Omicron vào danh sách biến thể đáng lo ngại. Biến thể Omicron được xác định vào ngày 25.11.2021 ở Nam Phi. Omicron mang khoảng 50 đột biến chưa từng thấy kết hợp trước đây, bao gồm hơn 30 đột biến trên protein gai mà virus dùng để gắn vào tế bào cơ thể người. 

Các biến thể đáng lo ngại hiện nay gồm: Omicron - phát hiện ở Nam Phi tháng 11.2021; Delta - xuất hiện ở Ấn Độ cuối năm 2020 và lây lan khắp thế giới; Gamma - xuất hiện ở Brazil cuối năm 2020; Belta - xuất hiện ở Nam Phi đầu năm 2020; Alpha -xuất hiện ở Anh cuối năm 2020.

Các biến thể cần quan tâm hiện nay gồm: Mu - xuất hiện ở Colombia đầu năm 2021; Lambda - xuất hiện ở Peru cuối năm 2020. 

Biến thể Omicron được xác định đầu tiên ở Nam Phi và Botswana. Tới nay, theo WHO, biến thể Omicron đã được ghi nhận ở ít nhất 89 quốc gia và vùng lãnh thổ. Biến thể đáng lo ngại này cũng có khả năng làm tăng gấp đôi số ca COVID-19 trong vòng từ 1,5 đến 3 ngày ở những nơi có lây nhiễm cộng đồng.

Hiện Omicron lây lan nhanh ở một số quốc gia, trong đó có Anh, Đan Mạch và Na Uy. Thậm chí, tại Mỹ, biến thể Omicron đã vượt lên trước các biến thể SARS-CoV-2 khác, trở thành biến thể thống trị, chiếm tới 73% các ca nhiễm mới vào tuần trước, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ công bố ngày 20.12.

Nhìn chung, đại dịch COVID-19 vẫn đang diễn biến phức tạp. Khi nào hết dịch COVID-19 vẫn là câu hỏi lớn chưa có lời đáp.