Dù chính sách một con của Trung Quốc bị hủy bỏ và có nhiều biện pháp khuyến khích các gia đình sinh thêm con, dân số Trung Quốc đang giảm dần.

Đây là sự thay đổi quan trọng khiến Ấn Độ vượt Trung Quốc trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới và có tác động lan rộng cả ở Trung Quốc và trên toàn cầu, theo New York Times. 

Sự thay đổi đặt Trung Quốc vào con đường già hóa và thu hẹp dân số giống nhiều nước láng giềng châu Á.

Tuy nhiên, trong lộ trình này, tác động sẽ to lớn không chỉ với nền kinh tế khu vực mà còn cả thế giới. 

Lực lượng lao động của Trung Quốc giảm có thể ảnh hưởng tới nền kinh tế toàn cầu

Trong nhiều năm, lượng dân số khổng lồ trong độ tuổi lao động của Trung Quốc đã cung cấp năng lượng cho động cơ kinh tế toàn cầu, cung cấp cho các nhà máy lao động rẻ để sản xuất hàng hóa xuất khẩu khắp thế giới.

Về lâu dài, tình trạng thiếu nhân công nhà máy ở Trung Quốc - do lực lượng lao động có trình độ học vấn cao hơn và dân số trẻ ngày càng giảm - có thể làm tăng chi phí cho người tiêu dùng bên ngoài Trung Quốc, làm trầm trọng thêm lạm phát ở các quốc gia phụ thuộc nhiều vào hàng Trung Quốc nhập khẩu.

Với chi phí lao động ngày càng tăng ở Trung Quốc, nhiều công ty đã bắt đầu chuyển hoạt động sản xuất sang các quốc gia có mức lương thấp hơn như Việt Nam và Mexico. 

Dân số giảm cũng đồng nghĩa với việc người tiêu dùng Trung Quốc giảm chi tiêu, đe dọa các thương hiệu toàn cầu phụ thuộc vào việc bán sản phẩm sang Trung Quốc, từ điện thoại thông minh Apple đến giày thể thao Nike.

Tin xấu cho thị trường nhà ở Trung Quốc

Trong ngắn hạn, tỉ lệ sinh giảm mạnh đặt ra mối đe dọa lớn với lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc, lĩnh vực chiếm khoảng 1/4 sản lượng kinh tế của đất nước. Gia tăng dân số là động lực chính của nhu cầu nhà ở và quyền sở hữu nhà là tài sản quan trọng nhất với nhiều người Trung Quốc.

Trong thời kỳ phong tỏa do đại dịch lan rộng làm giảm chi tiêu của người tiêu dùng và tăng trưởng xuất khẩu, nền kinh tế Trung Quốc phụ thuộc nhiều hơn vào lĩnh vực nhà ở. 

Gần đây, Bắc Kinh đã can thiệp để hỗ trợ các nhà phát triển bất động sản gặp khó khăn trong nỗ lực ngăn chặn hậu quả của cuộc khủng hoảng nhà ở. 

Lực lượng lao động không đủ để hỗ trợ dân số già

Về lâu dài, với ít người trong độ tuổi lao động hơn, chính phủ Trung Quốc có thể gặp khó khăn trong việc duy trì lượng dân số khổng lồ đang già đi và sống lâu hơn.

Báo cáo năm 2019 của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc dự đoán, quỹ hưu trí chính của nước này sẽ cạn tiền vào năm 2035, một phần do lực lượng lao động thu hẹp.

Các nhà kinh tế đã so sánh cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của Trung Quốc với cuộc khủng hoảng cản trở sự bùng nổ kinh tế của Nhật Bản trong những năm 1990.

Nhưng Trung Quốc không có đủ nguồn lực quốc gia như Nhật Bản để cung cấp mạng lưới an toàn cho dân số già của nước này.

Các hộ gia đình  Trung Quốc sống với thu nhập trung bình thấp hơn nhiều so với ở Mỹ và nhiều nơi khác. Nhiều cư dân Trung Quốc lớn tuổi dựa vào các khoản lương hưu như nguồn thu nhập chính khi nghỉ hưu.

Trung Quốc cũng ở trong nhóm các quốc gia có độ tuổi nghỉ hưu thấp nhất thế giới, với hầu hết lao động nghỉ hưu ở tuổi 60.

Hiện trạng này tạo sức ép rất lớn không chỉ với các quỹ hưu trí nhà nước mà còn với hệ thống bệnh viện của đất nước.

Cuộc khủng hoảng hình thành trong nhiều thập kỷ

Trung Quốc triển khai chính sách một con vào cuối những năm 1970. Chính phủ áp dụng những hình phạt nặng nề với hầu hết các cặp vợ chồng có nhiều hơn 1 con.

Nhiều gia đình "trọng nam khinh nữ" dẫn tới tình trạng phá thai hoặc bỏ rơi con gái khi mới sinh, dẫn đến tình trạng dư thừa đàn ông độc thân trong dân số Trung Quốc.

Trung Quốc nới lỏng giới hạn quy mô gia đình từ năm 2013, nhưng nhiều chuyên gia nhân khẩu học nhận định, sự thay đổi này là quá muộn để thay đổi quỹ đạo dân số của đất nước.

Những nỗ lực của Trung Quốc nhằm thúc đẩy tỉ lệ sinh để giải quyết cuộc khủng hoảng nhân khẩu học không đạt được kết quả như mong đợi. Phụ nữ Trung Quốc có học thức ngày càng trì hoãn việc kết hôn và chọn không sinh con, do chi phí nhà ở và giáo dục quá cao.

Trung Quốc cũng không muốn nới lỏng các quy định nhập cư để tăng dân số, và từ trước tới nay cấp tương đối ít thẻ xanh để bổ sung nhân lực cho lực lượng lao động đang giảm.

Để giải quyết tình trạng thiếu lao động, Trung Quốc đã tăng cường thuê ngoài ở các nước châu Á khác trong những sản phẩm có tay nghề thấp, tăng cường tự động hóa cho các nhà máy trong nước, hi vọng dựa nhiều hơn vào lĩnh vực công nghệ và trí tuệ nhân tạo để tăng trưởng trong tương lai.