Động thái nói trên diễn ra đúng 1 năm ngày Tổng thống Donald Trump đơn phương rút Mỹ khỏi thoả thuận hạt nhân Iran, hay còn gọi là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA).
Phát biểu trên truyền hình nhân kỷ niệm 1 năm này, Tổng thống Rouhani tuyên bố sẽ “giảm bớt các cam kết”, nhưng không rút hoàn toàn khỏi JCPOA. Đồng thời, ông Rouhani cáo buộc “những nhân vật cứng rắn” ở Mỹ đã phá hoại thoả thuận mà ông nói rằng “vì lợi ích của khu vực và thế giới chứ không phải vì những kẻ thù của Iran”.
“Cộng hoà Hồi giáo Iran tuyên bố rằng ở giai đoạn hiện tại chúng tôi không cam kết tôn trọng những giới hạn trong việc duy trì mức độ làm giàu uranium và dự trữ nước nặng nữa” - hãng thông tấn FARS dẫn tuyên bố của Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran (SNSC) do Tổng thống Rouhani đứng đầu cho biết.
SNSC ra tối hậu thư cho các đối tác trong vòng 60 ngày để giảm bớt các áp lực đối với Iran do các lệnh trừng phạt tiếp theo của Mỹ và đàm phán các điều khoản của thoả thuận mới, nếu không nước này sẽ nối lại việc làm giàu uranium và thực hiện các biện pháp liên quan đến hiện đại hoá lò phản ứng nước nặng Arak. Lò phản ứng này sản xuất plutonium - vật liệu có thể được sử dụng để chế tạo vũ khí hạt nhân.
Theo JCPOA, Iran được phép giữ lại 300kg uranium làm giàu tới 3.67% và 130 tấn nước nặng. Số lượng vượt quá phải xuất khẩu ra thị trường quốc tế để đổi lấy uranium tự nhiên.
Giải thích cho động thái này, SCNC cho biết, “Iran chỉ bảo vệ các lợi ích và an ninh quốc gia theo các điều khoản 26 và 36 của JCPOA”.
Theo tài liệu của SCNC, Iran đã kiềm chế và kiên nhẫn hết sức kể từ khi Mỹ rút khỏi thoả thuận vào tháng 5.2018, và cho các bên còn lại thời gian đáng kể theo yêu cầu của họ để đền bù cho Iran vì Mỹ rút lui và đảm bảo các lợi ích của Tehran.
Tuy nhiên, các bên còn lại không có giải pháp thực tế nào để giảm nhẹ tác động của trừng phạt kinh tế Mỹ tái áp đặt lên Iran. “Do vậy, Iran có quyền khôi phục lại cân bằng giữa quyền lợi và nghĩa vụ trong JCPOA, không có lựa chọn nào khác là giảm bớt cam kết trong khuôn khổ thoả thuận”.
Iran đã thông báo cho 5 nước còn lại trong JCPOA là Pháp, Anh, Đức, Nga, Trung Quốc cùng EU hôm 8.5 về quyết định nói trên.
“Nếu 5 nước cùng đàm phán chung và giúp Iran bảo vệ lợi ích về dầu mỏ và ngân hàng, Iran sẽ quay trở lại các cam kết trong JCPOA” - Tổng thống Rouhani nói, nhưng cảnh báo “sẽ có hành động mạnh mẽ” nếu các nhà lãnh đạo Châu Âu tìm cách áp đặt thêm trừng phạt với Iran ở Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.