Thay đổi chiến thuật
Chịu áp lực từ các lệnh trừng phạt của Mỹ và hy vọng có mối quan hệ tốt hơn với các quốc gia khác, các nhà lãnh đạo Iran đang thực hiện một kế hoạch "toàn diện" 25 năm để trở thành "đối tác chiến lược quan trọng" với Trung Quốc - tờ Financial Times đưa tin.
Theo giới phân tích, một đề xuất được nội các Iran thông qua vào tháng 6 phản ánh nỗ lực của Tehran nhằm nâng cao vị thế của đất nước và nền kinh tế khi đối mặt với các lệnh trừng phạt của Mỹ và những nỗ lực hạn chế của Châu Âu để cứu thỏa thuận hạt nhân năm 2015.
“Thông điệp chính trị của Iran tới các quốc gia phương Tây là Iran không đơn độc. Nếu phương Tây, cụ thể là Châu Âu, thay đổi cách tiếp cận của họ, thì chúng tôi có thể tìm ra giải pháp. Nếu không, Iran sẽ tiếp tục chơi trận này với Trung Quốc vì chúng tôi không còn lựa chọn nào khác” - một quan chức trong chính quyền Iran cho hay.
"Trong những năm qua, Trung Quốc đã củng cố chỗ đứng của mình ở Iran mà không cố gắng can thiệp vào sự ổn định chính trị, an ninh và độc lập của Iran" - tờ Financial Times dẫn lời ông Saeed Laylaz, một nhà phân tích theo chủ nghĩa cải cách cho biết. “Điều này phân biệt Trung Quốc với Mỹ và thậm chí cả Nga - cả hai đều có xu hướng can thiệp vào các công việc nội bộ của Iran”.
Hợp tác Iran - Trung Quốc
Tài liệu dài 18 trang mà tờ Financial Times có được cho thấy nhiều lĩnh vực hợp tác tiềm năng, bao gồm năng lượng, hóa dầu, công nghệ và quân sự cũng như các dự án hàng hải. Bất chấp các báo cáo truyền thông địa phương về việc quân đội Trung Quốc được gửi đến Iran và một hòn đảo của Iran được trao cho Bắc Kinh, nhưng không có chi tiết nào về điều này trong kế hoạch.
Trung Quốc đã là đối tác thương mại lớn nhất của Iran vì các biện pháp trừng phạt Iran của Mỹ làm tê liệt các hoạt động giao thương của Iran với các công ty lớn. Theo Hải quan Iran, kim ngạch thương mại Iran-Trung Quốc là 20,7 tỉ USD trong năm ngoái, chiếm gần 1/4 tổng kim ngạch của Iran. Con số này không bao gồm hàng hóa Trung Quốc được nhập khẩu lại từ các nước như Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất.
Hồi tháng 7, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên cho biết, Trung Quốc và Iran có “tình hữu nghị truyền thống” và đã “trao đổi về sự phát triển của quan hệ song phương”. Chủ tịch Tập Cận Bình đã thăm Iran vào năm 2016.
Yu Jie, chuyên gia nghiên cứu cấp cao về Trung Quốc tại Chatham House, cho rằng, vị trí địa lý của Iran “quan trọng về mặt chiến lược” đối với Bắc Kinh, đặc biệt là do vị trí địa lý gần Pakistan, nơi Trung Quốc tham gia vào các dự án cơ sở hạ tầng thông qua cái gọi là Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan. Bà Yu nói: “Iran sẽ hoạt động như một điểm trung chuyển rất quan trọng đối với Trung Quốc".
Hiện đã có nhiều dấu hiệu hợp tác giữa Iran và Trung Quốc. Trung Quốc là một trong những thị trường xuất khẩu dầu thô lớn nhất của Iran. Các nhà phân tích Iran nói rằng, trong khi Iran muốn có một thị trường đảm bảo cho dầu của mình, thì Bắc Kinh muốn có sự đảm bảo an toàn cho các tàu chở dầu qua Eo biển Hormuz lúc nào cũng căng thẳng để đến Trung Quốc.
Giám đốc một công ty xe tải hàng đầu cho biết, nhập khẩu từ Trung Quốc đã tăng gấp đôi trong năm nay và dự kiến sẽ tăng thêm. Iran đang đàm phán với Trung Quốc về việc mua 630 toa cho tàu điện ngầm của Tehran, theo bình luận của thị trưởng Pirouz Hanachi vào tháng 7.
Các nhà phân tích Iran kỳ vọng thỏa thuận với Trung Quốc sẽ được ký kết vào năm tới, bất chấp kết quả của các cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 và bầu cử Iran vào năm sau. Tuy nhiên, phạm vi hợp tác sẽ phụ thuộc vào bất kỳ cuộc đàm phán nào với Mỹ.
“Trung Quốc chắc chắn sẽ ký các thỏa thuận tạm thời trong tất cả các lĩnh vực” - một quan chức trong chính quyền cho biết, đồng thời nói thêm rằng các khoản đầu tư có thể gắn với xuất khẩu dầu thô. “Họ (Trung Quốc) sẽ tiếp tục trò chơi này cho đến khi các lệnh trừng phạt của Mỹ được dỡ bỏ - với hy vọng sẽ đi đầu để gặt hái lợi ích”.