Cuối năm ngoái, Gazprom báo cáo doanh số bán khí đốt sang Trung Quốc ở mức kỷ lục. Tuy nhiên, trên thực tế, công ty đang phải vật lộn với việc mất đi thị trường lớn nhất ở châu Âu.
“Gazprom hiểu rằng họ sẽ không bao giờ có được miếng bánh to và béo bở như châu Âu nữa. Họ phải chấp nhận điều đó. Con đường duy nhất hiện nay là tìm kiếm những nguồn doanh thu tương đối nhỏ hơn, dần dần phát triển chúng và thu thập những mảnh nhỏ" - Marcel Salikhov - người đứng đầu Viện Năng lượng và Tài chính - cho biết.
Các nhà nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học Nga còn dự đoán kết quả cả năm 2023 của Gazprom cho thấy công ty không còn có lãi và khoản lỗ ròng có thể lên tới 1 nghìn tỉ rúp (10,8 tỉ USD) vào năm 2025.
Tỉ trọng khí đốt EU nhập từ Nga giảm từ hơn 40% năm 2021 xuống còn 8% vào năm ngoái, theo dữ liệu của EU. Giá khí đốt cũng giảm xuống so với mức đỉnh ghi nhận vào đầu cuộc xung đột ở Ukraina.
Ông Salikhov chỉ ra, Gazprom đang tìm khách hàng mới. Tuy nhiên, giao dịch của ông lớn khí đốt Nga tại Trung Á và việc tăng nguồn cung sang Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chỉ bù đắp được từ 5-10% thị trường châu Âu đã mất.
Để đạt được thay đổi đáng kể, Gazprom cần đầu tư rất lớn vào đường ống dẫn khí cũng như các cơ sở hạ tầng khác để phục vụ những thị trường mới, Financial Times lưu ý.
Thời điểm xung đột ở Ukraina nổ ra, Gazprom dường như ở vị thế tốt hơn so với các nhà xuất khẩu năng lượng khác của Nga vì khí đốt chưa bị phương Tây trừng phạt như dầu mỏ.
Tuy nhiên, tình hình xoay chuyển vào tháng 9.2022 khi đường ống dẫn khí Nord Stream 1 và 2 bị vỡ. Nord Stream 1 vận chuyển tới 40% lượng khí đốt xuất khẩu của Nga sang châu Âu, khiến Nga gặp thêm bất lợi.
Với Gazprom, thị trường Nga luôn chiếm thị phần lớn hơn nhiều so với châu Âu, qua đó giúp công ty trụ vững. Tuy nhiên, giá khí đốt mà Gazprom bán trong nước thấp hơn nhiều nên doanh số bán hàng trong nước không đủ để bù đắp cho việc mất thị trường EU.
Thêm vào đó, Gazprom phải bán khí đốt trong nước theo mức giá quy định, trong khi các đối thủ như Rosneft và Novatek do tư nhân điều hành có thể bán giá chiết khấu.
Nhà nước Nga cũng áp đặt khoản thuế bổ sung hàng tháng với Gazprom là 50 tỉ rúp sau khi xung đột Ukraina nổ ra. Khoản thuế này kéo dài tới 2025.
Dù xuất khẩu khí đốt Nga sang Trung Quốc tăng lên, khối lượng tăng lên vẫn tương đối nhỏ, Financial Times lưu ý. Nga đưa sang Trung Quốc khoảng 22 tỉ mét khối khí đốt qua đường ống vào năm ngoái, rất nhỏ so với mức trung bình 230 tỉ mét khối xuất khẩu sang châu Âu trong thập kỷ trước cuộc chiến ở Ukraina.
Gaprom có thể cải thiện triển vọng nếu đạt được thỏa thuận xây đường ống dẫn khí “Sức mạnh Siberia 2” (Power of Siberia 2) dài 3.550km, kết nối các mỏ khí từng cung cấp cho châu Âu để chuyển sang Trung Quốc. Tuy nhiên, Bắc Kinh và Mátxcơva vẫn chưa thống nhất được việc xây dựng đường ống.
Các nhà phân tích độc lập cũng như các nhà nghiên cứu làm việc cho nhà nước Nga đều nhận định, ngay cả trong kịch bản lạc quan nhất, đường ống dẫn khí Sức mạnh Siberia 2 cũng sẽ cần nhiều năm để xây dựng và không thể bù đắp được doanh số bị mất ở châu Âu.
Bên cạnh đó, dù xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga đang dần tăng lên nhưng vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ so với lượng giao khí đốt qua đường ống dẫn khí trước chiến tranh.
Novatek chiếm phần lớn lượng xuất khẩu LNG của Nga, trong khi đó, Gazprom thiếu cơ sở hạ tầng chuyên dụng để chuyển đổi và vận chuyển nhiên liệu dạng lỏng.
Gazprom Neft - đơn vị kinh doanh dầu mỏ của Gazprom - đã trở thành cứu cánh của công ty, đóng góp 36% doanh thu và 92% thu nhập ròng trong nửa đầu năm 2023. Giá trị thị trường của Gazprom Neft thậm chí còn vượt qua giá trị thị trường của công ty mẹ vào năm ngoái.