“Tối hậu thư 12 điểm”
Hôm 21.5, trong bài phát biểu được coi là lần đầu tiên công bố về chính sách kể từ khi chuyển từ CIA sang Bộ Ngoại giao, Ngoại trưởng Mike Pompeo cảnh báo, Tehran sẽ bị áp lệnh “trừng phạt mạnh nhất trong lịch sử”.
Nói về ảnh hưởng của Iran khắp Trung Đông và chỉ trích các nỗ lực ngoại giao của chính quyền tiền nhiệm đối với Cộng hòa Hồi giáo Iran là thất bại, Ngoại trưởng Mỹ nhấn mạnh: “Chúng tôi sẽ lần theo các hoạt động của người Iran và lực lượng Hezbollah khắp thế giới, tiêu diệt chúng. Iran sẽ không bao giờ có toàn quyền chi phối ảnh hưởng khắp Trung Đông một lần nữa”.
Cùng với các cảnh báo, Ngoại trưởng Mỹ ra “tối hậu thư” 12 yêu cầu của Washington với Tehran. Về cơ bản, những yêu cầu này nhằm giải quyết chương trình tên lửa đạn đạo và sự ảnh hưởng của Iran trong khu vực. Nếu Iran tuân thủ các điều khoản, Mỹ sẽ dỡ bỏ trừng phạt.
Tổng thống Iran Hassan Rouhani nhanh chóng đáp lại: “Các vị là ai mà quyết định thay cho Iran và thế giới? Thế giới ngày nay không chấp nhận điều đó. Các nước có sự độc lập của họ. Thời đại của những tuyên bố kiểu đó đã qua rồi. Người Iran nghe những phát biểu này hàng trăm lần và không thèm quan tâm nữa”.
Ông Jeremy Shapiro - Giám đốc nghiên cứu tại Hội đồng Đối ngoại Châu Âu (ECFR) - đánh giá: “Danh sách yêu cầu với Iran là sự đòi hỏi tất cả mọi thứ, ngoại trừ cải đạo sang Cơ Đốc giáo, và đọc giống như yêu cầu đầu hàng vô điều kiện hơn là nỗ lực thực sự để đàm phán”.
“Việc này là chính quyền Donald Trump đưa ra đề nghị mà Iran chỉ có thể từ chối. Đề nghị này được đưa ra để Iran từ chối. Nguy cơ leo thang trong khu vực đã lên cao và chỉ có lên cao hơn,”- ông Rob Malley - Chủ tịch Nhóm khủng hoảng quốc tế” (ICG) - chia sẻ.
Trong khi đó, ông Stephen Walt - giáo sư Harvard - cho rằng, yêu cầu của ông Mike Pompeo giống “tối hậu thư của Áo cho Serbia năm 1914” trước Chiến tranh Thế giới thứ nhất.
“Mỹ có cây gậy lớn hơn”
Ông Mike Pompeo cũng cảnh báo: “Chính quyền Iran nên biết, đây mới chỉ là khởi đầu. Sau khi lệnh trừng phạt của chúng tôi có hiệu lực đầy đủ, họ sẽ phải chiến đấu để giữ nền kinh tế của họ sống sót”.
Một vài chuyên gia tin rằng, chính quyền ông Donald Trump có thể chung sức trên 1 mặt trận đa phương khiến Iran kiềm chế hoạt động làm giàu uranium và trình lên thanh tra quốc tế.
Ông Kelsey Davenport - giám đốc chính sách không phổ biến tại Hiệp hội kiểm soát vũ khí - nhận định, sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, “các nước khác không có nhiều động lực hỗ trợ các lệnh trừng phạt mới của Mỹ với Iran. Mỹ sẽ không nhận được mức hỗ trợ này trong thời gian tới - thậm chí cả trong các biện pháp trừng phạt của chính họ”.
Dù vậy, cựu Phó Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Guenter Verheugen chia sẻ với RT: “Tôi e rằng, người Mỹ vẫn “có cây gậy lớn hơn”. Ông Guenter Verheugen cho rằng, nếu là 1 công ty Châu Âu hay 1 nhà sản xuất ôtô của Đức, khi nhìn vào các con số, họ sẽ tính tới loại hình sẽ kinh doanh ở Iran, ở Mỹ và so sánh. “Không có nhiều sự lựa chọn và bạn sẽ quyết định không đầu tư vào Iran mà tiếp tục đầu tư, kinh doanh tại Mỹ,” - ông nói.
Và khi nói đến ý tưởng rằng Châu Âu có thể bù đắp cho bất kỳ công ty nào bị trừng phạt bởi các lệnh cấm vận của Mỹ được Bộ trưởng Kinh tế Pháp Bruno Le Maire đưa ra hôm 20.5, ông Verheugen nhấn mạnh: “Nếu Liên minh Châu Âu thực sự cam kết sẽ đền bù tất cả các khoản lỗ, tôi chắc chắn với bạn rằng, nó vượt xa khả năng tài chính của họ”.
Ông bày tỏ lo ngại chính sách của Mỹ để thúc ép các quốc gia, các công ty tuân thủ lệnh trừng phạt Iran sẽ thành công. Và, khi căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và EU, tình hình có thể tồi tệ hơn.
“Chúng tôi cần nói với những người bạn Mỹ, rằng cho đến nay, trục EU - Mỹ là 1 bên bảo đảm cho hòa bình, ổn định, không chỉ ở Châu Âu mà còn ở các khu vực khác. Nếu trục này biến mất, chúng ta sẽ có nhiều căng thẳng và xung đột hơn. Thế giới sẽ đến gần hơn với cuộc xung đột cuối cùng và không ai, ngay cả ông Donald Trump, thực sự mong muốn”.