Bẻ cây không khác gì bẻ đôi cánh thiên thần
Những ngày đầu sinh sống và làm việc tại Tehran, thủ đô xứ Ba Tư (Iran), tôi ngạc nhiên và khó chịu khi phải lái xe trên cung đường mà “tự dưng” cây mọc giữa đường. Còn người Iran thì kiên nhẫn, vui vẻ tránh những cây đó dù có lúc đường quá chật, xe va quệt với cây.
Tưởng rằng mấy cây tréo ngoe này chỉ cá biệt, nhưng càng ở lâu, tôi nhận ra điều hiếm thấy ở đất nước tôi và những vùng đất đã đi qua, lại rất đỗi bình thường mảnh đất này.
Không chỉ ở ngoài đường, công viên, mà ở nhà riêng, biệt thự, chung cư, quán cà phê, nhà hàng, công sở… cây mọc xuyên tường, xuyên mái nhà, hàng rào, ngả ra đường... trông không được ưng mắt!
Ở Iran, nếu bạn xây nhà trên đất có cây, bạn phải thiết kế, điều chỉnh theo cây, tức là phong thủy theo cây, lựa theo mà bố trí cổng, thiết kế vườn, ban công, bãi đỗ xe…. Cây sẽ không được chặt, bất kể còn sống hay đã chết! Cây chỉ hãn hữu được chặt sau khi được xem xét chặt chẽ, ngặt nghèo về tính hợp lý và được cấp chính quyền địa phương cấp phép.
Thật kỳ lạ, bất cứ cây nào bị chặt, hoặc thân gỗ vận chuyển trên đường đều chịu sự giám sát, “săm soi” rất kỹ của công chúng.
Giữa năm 2020, chỉ cưa đi bớt hai cây tại một con phố mà chính quyền Tehran đã bị cộng đồng mạng phản đối mạnh mẽ dù cố gắng giải thích việc này đảm bảo an toàn cho người qua lại.
Trong giáo lý Hồi giáo của người Iran có ghi lời của Nhà Tiên tri Muhammad: “Bẻ đi cành cây không khác gì bẻ đi đôi cánh thiên thần!”
Trong triết lý của người Iran, con người và thiên nhiên là một tổng thể, tương tác qua lại, tương sinh tương khắc, nếu ta đối xử tốt với thiên nhiên ta sẽ được thiên nhiên ưu đãi, và ngược lại, ta sẽ trả giá nếu bạc đãi thiên nhiên!
Theo một số người bạn Iran, trong văn hóa ở đây, có không ít người tin rằng mỗi người mất đi, linh hồn sẽ được hóa thân thành những cái cây để yên nghỉ mãi mãi. Nếu người nào đó cố ý chặt cây, thì trong năm đó, điều không may sẽ xảy đến với bản thân hoặc người thân trong gia đình họ.
Chính vì vậy, họ luôn cố gắng bảo vệ cây, bất kể cây sống hay chết, bất kể vị trí nào, họ chỉ cắt bớt cành để đảm bảo an toàn, chạm khắc lên đó những công trình mỹ thuật, điêu khắc… tạo cảnh quan cho đường phố!
Tất nhiên, sẽ có những cây ở những vị trí sẽ bắt buộc phải chặt, nếu những cây đó thực sự nguy hiểm đến sức khỏe, tính mạng con người… đối với những cây chỉ gây khó chịu, mọi người sẽ phải vui vẻ, chấp nhận.
Trừng phạt nghiêm khắc hành vi chặt cây phá rừng
Trở lại lịch sử, những năm đầu thế kỷ 20, Iran đã mất hàng triệu hecta rừng vì các hoạt động phát triển như khai mỏ, làm đường, xây dựng… hay thói quen du lịch, nấu nướng bằng than củi, chuyển đổi sang mục đích nông nghiệp, xây dựng các đập nước không khoa học… dẫn đến lũ lụt, sạt lở, sa mạc hóa… ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống con người, sự phát triển đất nước.
Các nhà khoa học Iran đã tính toán rằng, một cây 50 năm tuổi, có giá trị tối thiểu 200.000 USD bởi giá trị môi trường về điều hòa không khí, bóng râm, cung cấp ô-xy, giữ nước, chống lại nóng lên của bầu khí quyển, giữ môi trường sống cho con người, động vật hoang dã, cân bằng sinh thái.
Ngay cả khi giữ cây đã chết không bị đốt sẽ giúp nó mục rữa, biến thành đất, chất dinh dưỡng cho cây khác, góp phần giữ dòng nước ổn định, còn nếu nó bị đốt sẽ sản sinh ra lượng CO, CO2, làm nóng lên của bầu không khí, gây mất cân bằng trong chu trình carbon!
Để hài hòa giữa phát triển và bảo vệ môi trường bền vững, các nhà lãnh đạo tôn giáo và chính quyền Iran đã có chỉ đạo mạnh mẽ khuyến khích mọi người trồng, bảo vệ cây; trừng phạt nghiêm khắc đối với các hành động dung túng cho việc chặt cây, phá rừng.
Ông Mohammad Reza Amouzad, vị quan tòa tại tỉnh Gilan, phía bắc Iran, năm 2017 đã ra phán quyết chưa từng có trong lịch sử tư pháp nước này, thay vì phạt tù, đã bắt 30 bị cáo phải trồng và chăm sóc 10.000 cây trong hai năm để bù đắp lại tội phá hoại cây mà họ đã phạm phải.