Bối cảnh nhiều thay đổi

Trong chuyến công du đầu tiên tới Trung Đông kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Joe Biden sẽ bắt đầu từ Israel, quốc gia đang xây dựng quan hệ với các nước Arab. Khi đến Trung Đông trong chuyến thăm đầu tiên với tư cách là tổng thống Mỹ, ông Joe Biden đến khu vực mà các liên minh, ưu tiên và quan hệ với Mỹ đã thay đổi đáng kể kể từ chuyến công du chính thức gần nhất của ông cách đây 6 năm trên cương vị Phó Tổng thống Mỹ, theo New York Times. 

Israel và Bờ Tây từng là trung tâm trong chính sách của Mỹ ở Trung Đông. Ông Biden dự kiến tập trung vào mối quan hệ tăng cường nhanh chóng của Israel với các nước Arab và quan hệ đối tác quân sự đang hình thành giữa Arab - Israel để chống lại các mối đe dọa từ Iran. 

Khi Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden đến thăm năm 2016, Israel chỉ có quan hệ ngoại giao với hai quốc gia Arab là Ai Cập và Jordan. Giờ đây, Israel đang ngày càng gắn kết trong hệ sinh thái ngoại giao của Trung Đông sau một số thỏa thuận mang tính bước ngoặt do chính quyền ông Donald Trump làm trung gian nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và 3 quốc gia Arab khác: Bahrain, Morocco và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE).

Tại Bờ Tây, ông Joe Biden gặp các quan chức Palestine và có thể công bố hỗ trợ kinh tế mới. Nhưng các nhà phân tích và ngoại giao không trông đợi có được tiến triển lớn trong quan hệ Israel - Palestine nhân chuyến thăm này. Theo các chuyên gia, tại Trung Đông, xung đột giữa Israel và Palestine không còn là ưu tiên lớn mà Mỹ đang quan tâm hơn tới liên minh Israel-Vùng Vịnh để ngăn chặn Iran. 

Theo báo chí Mỹ, ông Biden và các nhà lãnh đạo Israel dự kiến ​​thảo luận về việc tăng cường hệ thống phối hợp quân sự giữa Israel, các đồng minh Arab mới và quân đội Mỹ. Chuyến thăm của ông Joe Biden cũng giúp Mỹ có cơ hội thu hẹp sự khác biệt với chính phủ Israel về cách kiềm chế chương trình hạt nhân Iran.

Tuy nhiên, cuộc gặp của ông Joe Biden với người Palestine dự kiến căng thẳng hơn. Lần gần đây nhất ông Biden đến thăm, đàm phán hòa bình giữa Israel và Palestine, do nước Mỹ làm trung gian, đã đổ vỡ. Nối lại đàm phán được coi là rất khó xảy ra trong bối cảnh hy vọng chấm dứt việc Israel chiếm đóng Bờ Tây trong tương lai gần rất mờ nhạt.  Các quan chức Mỹ nhấn mạnh, chính quyền Joe Biden tin tưởng vào giải pháp 2 nhà nước cho cuộc xung đột.

Liệu có dầu mỏ trong chương trình nghị sự?

Ông Joe Biden sẽ kết thúc chuyến công du Trung Đông ở Saudi Arabia. Theo các quan chức cấp cao, chính quyền của ông Biden đang tìm kiếm sự thiết lập lại với Saudi Arabia, quốc gia đóng vai trò quan trọng trong thị trường dầu mỏ toàn cầu và giúp duy trì sự ổn định rộng rãi hơn ở Trung Đông.

Ông Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, trả lời báo giới ngày 11.7 rằng:  “Mục đích và lực đẩy cơ bản trong chính sách của chúng tôi với Saudi Arabia là điều chỉnh lại mối quan hệ nhưng không phá vỡ nó. Chúng tôi đã giữ đúng điều đó ngay từ đầu chính quyền này". 

Tại Saudi Arabia, ông Joe Biden có cuộc gặp song phương với Quốc vương Salman nhưng không gặp trực tiếp nhà lãnh đạo trên thực tế là Thái tử Mohammed bin Salman. Tổng thống Joe Biden cũng sẽ tham dự cuộc họp của Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh, bao gồm Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Saudi Arabia và UAE. Các quốc gia Ai Cập, Iraq và Jordan cũng có đại diện tham dự cuộc họp.

Phương Tây đang muốn Saudi Arabia bơm thêm dầu để xoa dịu cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu bị chiến sự Ukraina đẩy cao. Dù thăm một quốc gia giàu dầu mỏ trong khi giá khí đốt ở Mỹ tăng cao, ông Joe Biden khẳng định sẽ không đưa ra bất kỳ yêu cầu cụ thể nào với Saudi  Arabia về tăng sản lượng dầu.

Trước chuyến công du, ông Biden có bài viết đăng trên tờ The Washington Post bảo vệ quyết định thăm Saudi Arabia và chỉ nói qua về dầu mỏ. Thay vào đó, ông Biden lưu ý, sự chú ý trong chuyến công du vẫn là các vấn đề khu vực lớn hơn, trong đó Nhà Trắng nhấn mạnh trọng tâm là chấm dứt chiến tranh ở Yemen, giải quyết các mối đe dọa khủng bố và bình thường hóa quan hệ giữa Israel với các nước khác trong khu vực.