"Một cuộc khủng hoảng sức khoẻ cộng đồng" tại Mỹ

Cách trụ sở cảnh sát ở trung tâm thành phố Los Angeles một quãng đi bộ ngắn, một cụm cửa hàng khá nhộn nhịp và đang công khai bán bao bì, các phần nguyên vật liệu có thể được sử dụng để sản xuất các loại vape giả.

Người cung cấp loai vape giả bắt chước các nhãn hiệu vape phổ biến, hợp pháp và đóng gói hàng nhái này tại Trung Quốc với các chiết xuất tinh dầu do thị trường ngầm sản xuất nên chưa được kiểm nghiệm, có thể gây hại cho sức khoẻ. Các hộp mực vape giả này trông rất giống hàng thật, được bán khắp nơi và trên mạng.

Tuy nhiên, loại hàng nhái này có thể liên quan đến một cuộc khủng hoảng sức khoẻ cộng đồng đang lo ngại gần đây, theo AP. Hàng trăm người dân Mỹ đã bị bệnh, chủ yếu là do hút vape. Bảy trường hợp tử vong đã được báo cáo, mà trường hợp mới nhất chết hôm 16.9, tại hạt Tulare, bang California.

Các quan chức y tế công cộng không chắc chắn lắm về nguyên nhân gây ra các vấn đề về hô hấp, nôn mửa và các triệu chứng khác. Nhưng tại California, hầu hết bệnh nhân đều nói rằng đã mua vape từ các cửa hàng pop-up (cửa hàng bán lẻ mọc lên vài ngày rồi biến mất-PV) hoặc từ những người bán trái phép thuộc đường dây cung cấp vape giả, theo AP.

Thị trường vape giả hầu như không kiểm soát được

Hút vape đã trở thành xu hướng không chỉ bởi các loại tinh dầu gây cảm hứng mà còn vì nhiều người tiêu dùng nghĩ rằng có căn cứ khoa học cho thấy hút vape là lựa chọn tốt hơn so với việc hút thuốc lá điếu.

Trên thị trường hợp pháp ở California - thị trường lớn nhất thế giới, tiểu bang này đã phải yêu cầu kiểm tra tinh dầu vape trước khi được bày lên kệ để bán. Ví dụ, để đảm bảo an toàn, việc kiểm tra sẽ tiến hành xem sự hiện diện của 66 loại hoá chất, thuỷ ngân, chì, các kim loai nặng và 21 loại dung môi có thể được sử dụng trong quá trình chiết xuất và khi tinh dầu bay ra từ chiết xuất cây gai dầu (hay cần sa).

Nhưng người tiêu dùng khó có thể biết được sản phẩm mà họ mua có do công ty được cấp phép sản xuất hay không. Bao bì giả trông thật đến mức với con mắt không phải nhà nghề thì không phân biệt được. Thậm chí, một số mẫu còn phải mang đi kiểm nghiệm theo yêu cầu của cơ quan chức năng. Do đó, hầu hết người tiêu dùng có lẽ chỉ phân biệt được giả - thật khi hút. Bởi hương vị và mức độ THC (mức độ kích thích của cần sa - PV) có thể khác biệt khá đáng kể so với sản phẩm được cấp phép. Chưa kể, đôi khi, cửa hàng bán trái phép cùng tồn tại trên một khu phố và dường như không thể phân biệt được.

Tại các cửa hàng dọc theo phố Boyd ở thành phố Los Angeles, một dãy cửa hàng nho nhỏ đã trở thành chợ mua bán tất cả loại cần sa, có trưng bày cả bao bì và hộp đựng vape giả. Tại một cửa hàng, một cặp vape đầy đủ nhái thương hiệu Heavy Hitters được bán với giá 225USD gồm 100 đầu đốt và các hộp đựng. Bộ nhái Kingpen thì có giá 200USD. Người mua cũng có thể dễ dàng tìm thấy hàng giả bằng vài cú click chuột vào trang web Alibaba - trang thương mại điện tử lớn nhất Trung Quốc cùng nhiều website khác.

Không rõ ai đứng đằng sau tất cả giao dịch hàng giả này và các cơ quan thực thi pháp luật ở California đang bị qua mặt khi thị trường bất hợp pháp này ngày càng mở rộng. Ở Los Angeles, Văn phòng Cảnh sát trưởng đang đóng cửa khoảng 200 cửa hàng bất hợp pháp trên toàn thành phố này, song không truy nguồn cung cấp vape giả.

Cho đến nay, thj trường vape bất hợp pháp lớn đến mức hầu như không được kiểm soát. Một nghiên cứu gần đây ước tính rằng, tại tiểu bang này, người tiêu dùng đang chi tiêu khoảng 3USD cho thị trường bất hợp pháp so với 1USD cho thị trường hợp pháp. Tuần trước, các cơ quan chức năng đã đột kích hai cửa hàng bán vape không phép tại Nam California, thu giữ lượng hàng hoá trị giá gần 3 triệu USD. Tại Wisconsin, các nhà chức trách phát hiện một cơ sở có 10 nhân công sản xuất ra hàng nghìn hôp vape giả mỗi ngày trong gần 2 năm.

Ngày 28.8, một cửa hàng trái phép bị cảnh sát Los Angeles đóng cửa cho biết, họ không có mối quan hệ nào với các đại lý Kingpen, điều đó có nghĩa gần như chắc chắn là họ bán hàng giả.

Nhưng việc tìm ra các nguồn cung vẫn gần hư là ngõ cụt. Điều này khiến nhiều người tin rằng, các hoạt động sản xuất hàng giả rất tinh vi và có tổ chức.

Những vấn đề nổi lên

Không chỉ thị trường vape giả ở California gây thất thu với các hãng vape được cấp phép, mà nguy cơ với sức khoẻ từ vape cũng là một mối lo ngại.

Gần đây, ngày càng có nhiều thông tin về các chứng bệnh liên quan đến hút vape, bao gồm gần 500 ca bệnh ở hơn 30 bang trên nước Mỹ, với 7 ca tử vong. Điều này càng khiến giới chuyên gia kêu gọi cấm hoàn toàn thị trường thuốc lá điện tử vốn hầu như không chịu sự quản lý, theo New York Times.

Hồi đầu tháng 9, Michigan trở thành bang đầu tiên cấm bán thuốc lá điện tử có hương vị. New York cũng vừa ra lệnh cấm hôm 17.9. Hai bang Massachusetts, California đang bàn thảo các biện pháp tương tự.

Chính quyền Mỹ cho biết sẽ cấm hầu hết thuốc lá điện tử có hương vị vì nghi gây ra các chứng bệnh phổi ở hàng trăm người nói trên, giữa lúc ngày càng nhiều trẻ vị thành niên sử dụng. Phát biểu tại Phòng Bầu dục ngày 11.9 bên cạnh các quan chức y tế cao cấp, Tổng thống Donald Trump thừa nhận đang có vấn nạn sử dụng thuốc lá điện tử: "Chúng ta không thể để mọi người bị bệnh. Chúng ta không thể để con em chúng ta bị cuốn vào”.

Tỉ lệ trẻ vị thành niên sử dụng vape tăng cao khiến các chuyên gia ngạc nhiên. Khoảng 25% số học sinh trung học ở Mỹ hút vape trong vòng 30 ngày gần đây, tăng so với 20% của năm ngoái.

Alex M.Azar II - Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ - cho hay, Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) sẽ lên kế hoạch nhằm loại bỏ các loại thuốc lá điện tử có hương vị và “nicotine pod” (kén nhỏ chứa nicotine) khỏi thị trường.

Công ty lớn nhất sản xuất thuốc lá điện tử Juul Labs đã dính các cáo buộc cố tình quảng bá sản phẩm cho giới trẻ, khiến dư luận phẫn nộ. Hãng này buộc phải tự nguyện ngừng phân phối một số hương vị đến hàng nghìn điểm bán lẻ trên cả nước, dù rằng vẫn có thể mua hàng trên mạng. Ngày 9.9, FDA còn có động thái mới nhằm kiểm soát Juul, gửi thư cáo buộc công ty này vi phạm quy định liên bang khi đã quảng bá các sản phẩm vape là lựa chọn an toàn hơn thuốc lá, trong khi các bằng chứng khoa học vẫn chưa rõ ràng về độ an toàn của chúng.

Một nghiên cứu vào năm 2015 của các nhà khoa học tại Đại học Johns Hopkins (Mỹ) cũng cho thấy, dù không có phản ứng cháy nhưng thuốc lá điện tử nói chung và vape nói riêng vẫn tạo ra các gốc tự do như trong thuốc lá truyền thống. Các gốc tự do đi vào cơ thể khi hút thuốc lá điện tử, dù chỉ bằng 1/100 so với thuốc lá truyền thống, vẫn đủ khả năng gây tổn thương phổi và làm suy yếu hệ miễn dịch. Một tác hại nữa của thuốc lá điện tử thực chất lại đến từ tâm lý chủ quan của người sử dụng, khi họ nghĩ rằng kiểu hút thuốc mới ít độc hại hơn và cuối cùng họ lại hút nhiều hơn. 

Các loại vape có hương vị “sẽ tập cho giới trẻ hút thuốc lá và sau đó là cả cuộc đời dùng chất gây nghiện dẫn đến bệnh tật, cái chết” - Harold Wimmer, Giám đốc Hiệp hội Phổi Mỹ, nói với New York Times.