Theo nhận định của cơ quan chức năng, dịp giáp tết năm nay, các đối tượng lại có “chiêu thức” mới để đối phó với các lực lượng phòng chống ngăn chặn buôn lậu, gian lận thương mại, đó là chuyển “điểm nóng” thẩm lậu pháo nổ từ các tỉnh biên giới phía Bắc về khu vực biên giới miền Trung và khu vực biên giới phía Nam. Mặc dù các lực lượng ra quân rất gắt gao, song tỉ lệ đối tượng bỏ trốn vẫn khá nhiều. Lý giải về hiện tượng này, Đại tá Từ Quốc Lệ - Phó cục Trưởng Cục Phòng chống ma túy và tội phạm Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng cho rằng vì lý do “nhân đạo”.
Pháo nổ dồn dập tấn công nội địa từ mọi phía
Nếu như hằng năm, nạn buôn bán, vận chuyển mặt hàng cấm là pháo nổ biến các tỉnh biên giới phía Bắc như Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng… thành điểm nóng thì năm nay, tình hình diễn biến phức tạp hơn rất nhiều khi địa bàn hoạt động của bọn buôn lậu trải dài từ biên giới phía Bắc tới biên giới phía Nam. Như Đại tá Từ Quốc Lệ cho biết thì việc buôn bán vận chuyển pháo nổ đang tấn công “từ mọi phía”.
Gần đây nhất, ngày 3.2, Đồn Biên phòng cửa khẩu cảng Vạn Gia, thành phố Móng Cái (Quảng Ninh) đã bắt quả tang một đối tượng vận chuyển trái phép 16kg pháo nổ các loại do Trung Quốc sản xuất. Đối tượng bắt giữ tên Châu, sử dụng bè mảng di chuyển để dễ trốn tránh sự kiểm tra của các lực lượng chức năng. Ngày 17.1 cơ quan chức năng tỉnh Hà Giang đã phát hiện xe ôtô 4 chỗ BKS 30E- 685.19 đang vận chuyển 96 hộp pháo tổng trọng lượng 209kg; Trước đó, ngày 16.1, lực lượng chống buôn lậu, gian lận thương mại tỉnh Hà Giang cũng phát hiện 39kg pháo do Trung Quốc sản xuất gồm 20 hộp phát hiện cất giấu ven đường Quốc lộ 2 đường Hà Giang - Tuyên Quang của đối tượng buôn lậu đang bị truy quét trong đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm dịp Tết Nguyên đán Mậu Tuất.
Chỉ từ cuối tháng 12.2017 đến giữa tháng 1.2018 các lực lượng chức năng của Hà Tĩnh đã bắt và xử lý 128 vụ, 146 đối tượng mua bán, vận chuyển trái phép pháo với số lượng lên tới 1,6 tấn (tăng 112 vụ, 126 đối tượng so với cùng kỳ năm trước). Sự dịch chuyển của các đối tượng buôn lậu rất đa dạng, từ điểm nóng các tỉnh biên giới phía Bắc, nay chúng chấp nhận “đi đường vòng” qua biên giới Lào, Campuchia nhằm đi vào khu vực biên giới miền Trung, khu vực biên giới phía Nam để dễ bề kéo dãn sự tập trung và làm mỏng lực lượng của các cơ quan chức năng. Rạng sáng 9.1, cơ quan chức năng tỉnh Đắk Lắk đã phát hiện và ngăn chặn một vụ vận chuyển trái phép pháo nổ với 221 hộp pháo có tổng trọng lượng hơn 260kg.
Các lực lượng chức năng cũng liên tục phát hiện, bắt giữ và xử lý hành vi buôn lậu và vận chuyển trái phép pháo nổ tại khu vực các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Kon Tum… Đại tá Từ Quốc Lệ nhận định tình hình buôn lậu trên các tuyến biên giới có dấu hiệu phức tạp, tập trung chủ yếu các mặt hàng cấm như ma túy, hàng thuế suất cao, các loại hàng hóa tiêu dùng thiết yếu và cả hàng giả. Cụ thể như tuyến đường bộ Việt - Trung hàng thẩm lậu chủ yếu là pháo, gia cầm, trái cây, nguyên liệu thuốc bắc, hàng giả may mặc sẵn…; Tuyến Việt - Lào trước đây chủ yếu là gỗ và ma túy thì gần đây các đối tượng chuyển dịch cũng bắt đầu chuyển dịch vận chuyển pháo nổ. Tuyến Việt Nam - Campuchia gần đây dấu hiệu của pháo nổ cũng thẩm lậu cũng khá nhiều, địa bàn trọng điểm chủ yếu là các tỉnh Tây Ninh, Bình Phước, Long An, Đồng Tháp, An Giang…
Đối tượng vi phạm “nhờn luật”
Báo cáo hằng tuần từ các cơ quan phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại cho thấy, nhiều vụ việc chỉ bắt giữ được hàng còn đối tượng vi phạm đã tẩu thoát. Lý giải về vấn đề này, Đại tá Từ Quốc Lệ cho biết: “Trong năm 2017, BCĐ 389 của Bộ đội Biên phòng đã tập trung chống buôn lậu các mặt hàng trọng điểm, riêng mặt hàng pháo đã thu được 15.368kg tang vật. Trong tháng cao điểm giáp Tết Nguyên đán Mậu Tuất, riêng Bộ đội Biên phòng độc lập chủ trì phát hiện trên 267 vụ/258 đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại và vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, trị giá khoảng 3,5 tỉ đồng… Chỉ trong tháng 1.2018, Bộ đội Biên phòng đã bắt 103 vụ buôn bán, vận chuyển pháo lậu, bắt giữ và xử lý 96 đối tượng, thu 3,4 tấn pháo các loại, tăng 26% so với cùng kỳ 2017.
Nguyên nhân chính của số vụ việc nhiều hơn số đối tượng bị bắt giữ là vì khi truy bắt không bắt được đầu nậu mà chủ yếu là người dân khu vực biên giới tham gia vận chuyển, anh em ngăn cản không dám gây thương vong cho người dân dù họ đang vi phạm pháp luật, vì thế đối tượng thường chạy mất mà chỉ bắt được hàng. Để bắt được một vụ vận chuyển nhỏ lẻ mà phải trả giá là bà con bị thương vong thì chính sách nhân đạo là chưa đạt được” - Đại tá Lệ nói.
Điều này có thể là một phần lý do để lý giải vì sao tỉ lệ vi phạm ngày càng tăng cao so với các năm trước, khi các đối tượng vi phạm biết mình có những “ưu thế” nên càng nhờn luật. Rõ ràng, các lực lượng chức năng cần phải nâng cao hiệu quả của công tác trinh sát, nắm bắt tình hình tốt hơn để có biện pháp xử lý được đầu nậu và cả người vận chuyển chứ không thể chỉ “đuổi bắt theo đuôi” như hiện nay.