Tuy nhiên, việc áp thuế nước ngọt như rượu, bia, thuốc lá liệu có bảo đảm tính công bằng, bình đẳng là câu hỏi được đặt ra trước khi luật thuế mới dự kiến có hiệu lực từ năm 2019.

Nước ngọt sẽ chịu thuế như rượu, bia, thuốc lá

Sau khi dự thảo lần 1, Luật sửa đổi các luật thuế GTGT, TTĐB, TNDN, TNCN và xuất khẩu, nhập khẩu được Bộ Tài chính gửi đi lấy ý kiến các bộ ngành, trong đó có đề xuất áp thuế TTĐB với nước ngọt, nhiều ý kiến không đồng tình đã được phản hồi tới Bộ Tài chính. Tuy nhiên, tại dự thảo lần 2, Bộ Tài chính vẫn kiên định giữ quan điểm: “Bổ sung nước ngọt có đường, trừ sữa vào đối tượng chịu thuế TTĐB”. Nếu dự luật thuế này được thông qua, người tiêu dùng sẽ phải trả thuế tương ứng với 22% giá trị của mỗi sản phẩm nước ngọt (bao gồm 12% thuế GTGT và 10% thuế TTĐB). Mức thuế này được đề xuất áp dụng từ năm 2019. Theo quan điểm của Bộ Tài chính, “đây là nguồn lực quan trọng để thực hiện các mục tiêu về phát triển KTXH, trong đó có nhiệm vụ về chăm sóc sức khỏe cho người dân”.

Đánh thuế nước ngọt, còn nhiều băn khoăn

Tại tọa đàm “Xu hướng điều chỉnh chính sách thuế hiện nay trên thế giới - Một số hàm ý cho Việt Nam” tổ chức tại Hà Nội, ông Wayne Barford - cố vấn cao cấp, Trung tâm Đầu tư và thuế quốc tế (ITIC) - cho biết: “Nghiên cứu về việc áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát ở 157 quốc gia cho thấy, đây không phải là xu hướng phổ biến. Trên thế giới, chỉ có 40 quốc gia áp dụng thuế này và tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, chỉ có 4 quốc gia (Thái Lan, Lào, Campuchia, Brunei) chiếm khoảng 2,2% dân số khu vực. Ngay cả những nước phát triển đang đối mặt với tỷ lệ người béo phì tăng nhanh như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đức, Úc, New Zealand, Canada,... cũng không áp thuế TTĐB đối với nước ngọt. Các quốc gia này cho rằng, áp thuế đối với nước ngọt không phải là giải pháp để giảm hay ngăn chặn các căn bệnh này, trong khi có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực không đáng có đối với ngành công nghiệp nước giải khát và kinh tế địa phương.

Hàn Quốc và Canada lựa chọn sử dụng những biện pháp quy định về nhãn mác của các sản phẩm thức ăn và đồ uống. Các hoạt động đào tạo và những nỗ lực nhằm kêu gọi các nhà sản xuất giảm lượng đường trong sản phẩm, đặc biệt trong các sản phẩm dành cho trẻ em.

Mặc dù đang phải đối mặt với tỷ lệ thừa cân, béo phì và tiểu đường tăng nhanh, Chính phủ Úc “vẫn tiếp tục kiên quyết phản đối áp dụng bất kỳ khoản thuế đối với đồ uống có đường hoặc các thực phẩm không lành mạnh khác”. Trợ lý Bộ trưởng Y tế Úc cho biết, áp thuế TTĐB đối với nước ngọt là vấn đề thuộc “phạm trù đạo đức” và “can thiệp sâu vào đời sống người dân”. Ông tranh luận: “Điều quan trọng đối với tất cả những người đề xuất áp thuế đối với đường, chất béo, bất cứ loại thuế nào, sẽ chỉ làm cho dân chúng tức giận mà sẽ không làm thay đổi thói quen ăn uống của họ. Đây là sự sống còn hàng ngày, là vấn đề lựa chọn cá nhân vượt trên các vấn đề kinh tế”.

Chính phủ New Zealand đã bác bỏ sự cần thiết phải áp thuế TTĐB đối với nước ngọt và cho rằng, họ không có kế hoạch bổ sung bất kỳ chính sách thuế TTĐB nào trong tương lai. Một số nước như Đan Mạch và Indonesia là những nước đã từng áp dụng thuế TTĐB đối với nước ngọt trong một thời gian dài nhưng đều đã phải bãi bỏ loạt thuế này do không hiệu quả, nhất là trong việc ngăn ngừa các căn bệnh béo phì và tiểu đường. Thái Lan và Brunei là 2 quốc gia đã áp dụng thuế TTĐB đối với nước ngọt trong nhiều năm, nhưng tỷ lệ người bị bệnh béo phì và tiểu đường vẫn liên tục tăng.

Khá nhiều quốc gia có quan điểm cho rằng, thay vì áp dụng chính sách thuế TTĐB với nước ngọt, họ áp dụng các chính sách nhằm giảm lượng đường và chất béo trong thực phẩm và đồ uống chế biến sẵn, ban hành các quy định về dán nhãn ghi rõ thành phần dinh dưỡng và khuyến cáo đối với các sản phẩm có hàm lượng đường và chất béo cao, thực hiện các chiến dịch tuyên truyền về dinh dưỡng, về chế độ ăn uống lành mạnh, thói quen vận động và rèn luyện thể lực.

Hiện nay, Bộ Tài chính cũng chưa có đánh giá cụ thể hơn về việc, liệu việc áp dụng thuế TTĐB đối với nước ngọt có thể giúp làm giảm hoặc làm chậm tốc độ tăng tỷ lệ béo phì ở Việt Nam hay không và nếu giảm thì mức độ là bao nhiêu. Đây là yếu tố quan trọng để cân nhắc về hiệu quả của chính sách thuế này.Hà Anh