Cần sửa đổi để tránh những bất cập

Đúng như dự đoán, kỳ điều chỉnh giá xăng dầu chiều 11.3, giá xăng E5 RON 92 tăng 2.910 đồng, RON 95 tăng 2.990 đồng và dầu tăng 2.520-3.950 đồng một lít. Sau điều chỉnh, giá xăng E5 RON 92 là 28.980 đồng một lít; RON 95 là 29.820 đồng. Đây là lần tăng thứ 7 liên tiếp của giá xăng trong nước từ giữa tháng 12.2021 đến nay.

Ông Nguyễn Tiến Thoả - Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) - cho biết, điều hành thị trường xăng dầu vừa qua đã tuân thủ Nghị định 83 và Nghị định 95 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu. Sở dĩ có những bất ổn là do bất cập cả về cung cách điều hành và bất cập của chính cơ chế điều hành.

Sở dĩ như vậy là vì, về cung cách điều hành: Do công tác theo dõi đánh giá kết quả sản xuất kinh doanh, xuất nhập khẩu không sát thực tiễn, dự báo diễn biến thị trường (cung - cầu - giá cả) thiếu sát thực tế dẫn đến việc điều hành thiếu chủ động (thậm chí bị động), chưa linh hoạt, thiếu các kịch bản ứng phó thích hợp với những đột biến xảy ra.

Về cơ chế điều hành: Vấn đề nổi cộm nhất là điều hành giá theo chu kỳ 10 ngày, nếu kỳ điều hành giá rơi vào ngày nghỉ lễ, tết thì lùi sang kỳ điều hành giá tiếp theo (20 ngày). Quy định đó làm cho giá trong nước luôn lệch pha với giá thị trường thế giới bởi giá thế giới thì tăng hàng ngày trong khi giá trong nước kìm lại 10 ngày (thậm chí 20 ngày) không tăng theo.

Mặt khác, quy trình lấy giá thế giới bình quân của kỳ trước để áp dụng cho chu kỳ sau, trong khi thực tế giá chu kỳ sau đã tăng hơn... luôn làm cho giá vốn cao hơn giá bán lẻ hiện hành, gây lỗ cho doanh nghiệp và tất yếu xảy ra hiện tượng găm hàng, chờ giá tăng, thiếu hụt nguồn cung là khó tránh khỏi.

Bất cập về chu kỳ điều chỉnh giá này cần được sửa đổi cho phù hợp với biến động của thị trường, theo hướng bãi bỏ chu kỳ điều hành 10 ngày một lần, thay bằng hàng ngày. Nếu chưa làm được theo biến động hàng ngày như thế giới đang làm thì trước mắt có thể là 5 ngày phù hợp với phương thức mua bán hiện nay của các thương nhân xăng dầu.

Quan trọng nhất là phải đảm bảo đủ nguồn cung

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, giống như ngành điện, quản lý xăng dầu quan trọng nhất vẫn là đảm bảo đủ nguồn cung, không để thị trường thiếu hụt và kiềm chế sự tăng giá chóng mặt của xăng dầu.

"Thị trường xăng dầu được quản lý, điều hành theo Nghị định riêng, nên việc có hiện tượng bất thường trên thị trường, thiếu xăng cục bộ, một số cửa hàng phải đóng cửa, xăng tăng giá quá mạnh là trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước, mà ở đây là Bộ Công Thương" - ông Ánh nói.

Đúng là xăng dầu được quản lý theo Nghị định riêng, mà cụ thể ở đây là Nghị định 95 và Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu. Tuy nhiên, mới đây, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã ký ban hành văn bản gửi Vụ Thị trường trong nước yêu cầu sửa đổi Nghị định 95.

Đáng chú ý, Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu có hiệu lực từ ngày 2.1.2022, đến nay, nghị định này mới chỉ được hơn 2 tháng áp dụng trong thực tiễn đã phải sửa đổi.

Một trong những bất cập được thể hiện tại Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu là quy định: "Đối với kỳ điều hành trùng vào dịp Tết Nguyên đán, thời gian điều hành được lùi sang kỳ điều hành tiếp theo".

Chính vì quy định này, mà thị trường xăng dầu trong nước "lỡ nhịp" điều hành vào đúng ngày mùng 1 Tết Nguyên đán, khiến cho chu kỳ điều hành xăng dầu đúng dịp này tăng thành 20 ngày.

Vì thế, giá xăng dầu trong nước dịp Tết Nguyên đán đã không theo kịp mức tăng giá của thế giới. Nhiều chủ cửa hàng xăng dầu khi được hỏi về hiện tượng khan hàng, bán hàng nhỏ giọt đều cho biết, do giá xăng dầu thế giới đang tăng rất cao, tiếp tục bán xăng dầu - đồng nghĩa với việc bù lỗ cả nghìn đồng/lít, chưa kể chi phí vận hành cửa hàng, trả lương cho lao động.