Ngày 8.6, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên. Phát biểu tại tổ, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao (TAND tối cao) Nguyễn Hòa Bình cho hay, Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên tham gia Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em. Công ước khuyến cáo tất cả các quốc gia thành viên phải có bộ luật riêng về tư pháp người chưa thành niên.
Theo ông Nguyễn Hòa Bình, ASEAN chỉ còn 2 nước chưa có đạo luật riêng về tư pháp người chưa thành niên, trong đó có Việt Nam.
“Mấy chục năm nay, chúng ta chưa có luật này. Chúng ta đang có khoảng 10 đạo luật khác nhau đề cập đến vấn đề nêu trên. Cách tiếp cận này cũng có ở nhiều quốc gia, nhưng người ta nhận thấy việc lấy hình phạt cho người lớn, quy trình tố tụng cho người lớn điều chỉnh một chút để áp dụng cho trẻ em là cách làm không hiệu quả” - Chánh án Nguyễn Hoà Bình cho biết.
Nói về sự cần thiết ban hành đạo luật này, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay, khả năng kiểm soát các hành vi của trẻ kém hơn người trưởng thành, thường bốc đồng, thậm chí có lúc manh động.
Mặt khác, do kiến thức pháp luật không có nên khi phạm tội đối mặt với hệ thống tư pháp của chúng ta nặng nề như vậy các cháu dễ bị tổn thương.
“Một số cơ quan băn khoăn, chúng ta nhân văn quá với các cháu thì có phải thả tội phạm ra đường không?” - Chánh án Nguyễn Hòa Bình đặt vấn đề.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Hòa Bình, nhiều nước nghiên cứu nếu các cháu phạm tội mà cho vào trại luôn chỉ làm các cháu chai sạn với nhà tù, dễ tái phạm. Nhiều ước áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, với tinh thần cứu các cháu khỏi nhà tù, tỉ lệ phạm tội giảm khoảng 85%.
Ngoài ra, người đứng đầu ngành tòa án cũng đánh giá việc xử lý các cháu về mặt tư pháp phải sử dụng tới 10 đạo luật thì rất khó khăn cho các cơ quan tư pháp, do đó rất cần tích hợp vào một đạo luật riêng để xử lý chuyên biệt, “vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn”.
“Dự thảo Luật được xây dựng trên kinh nghiệm của nhiều nước và khuyến cáo của Liên Hợp Quốc” - ông Nguyễn Hòa Bình nói và cho biết thêm rất nhiều yêu cầu tiến bộ trong đạo luật này, vừa nghiêm khắc để bảo đảm an toàn trật tự xã hội.
Chánh án Nguyễn Hoà Bình đánh giá hệ thống hình phạt hiện nay với các cháu không hợp lý, rất bất cập, quá nặng với các cháu vị thành niên phạm tội. Theo ông, chúng ta thiếu rất nhiều các biện pháp tư pháp thế giới đang áp dụng.
“Các cháu phạm tội, ngay lập tức bắt tạm giam đưa vào trại, đó là câu chuyện hiện nay. Nhưng dự thảo cho phép bắt, kiểm soát tại nhà bằng các biện pháp tư pháp chuyển hướng, kiểm soát bằng các thiết bị điện tử, không cho ra ngoài” - ông Bình nói.
Chánh án cũng nói thêm việc đánh nhau, ăn cắp vặt trong siêu thị…. hoàn toàn có thể áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, không nhất thiết phải đưa vào trại giam.
“Hệ thống hiện hành đang có rất nhiều bất cập, cần được khắc phục bằng một đạo luật riêng, với nhiều quy định nhân văn”- ông Nguyễn Hòa Bình mong các đại biểu ủng hộ.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, ông đi dự nhiều hội thảo quốc tế, đưa bản dự thảo này cho các thẩm phán, giáo sư đại học, công tố viên của một số nước châu Âu, châu Úc. Họ đánh giá cao, thậm chí cho rằng có một số quy định còn tiến bộ hơn châu Âu.