Chiều 15.4, tại phiên họp thứ 32 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Quang Dũng trình bày tờ trình đề nghị xây dựng Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 đang điều chỉnh cả 4 lĩnh vực, một số điều luật thuộc phần quy định chung khi áp dụng cho hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự, dẫn đến trên thực tế một số cơ quan có thẩm quyền và cán bộ thực thi pháp luật chưa phân định rõ sự khác nhau giữa các lĩnh vực, từ đó gây khó khăn, vướng mắc trong phối hợp triển khai, thi hành.

Vì những lý do nêu trên, Viện kiểm sát nhân dân tối cao cho rằng việc tách Luật Tương trợ tư pháp thành 4 luật độc lập điều chỉnh từng lĩnh vực và ban hành Luật Tương trợ tư pháp về hình sự là phù hợp và cần thiết.

Liên quan đến phạm vi điều chỉnh, cơ quan soạn thảo kiến nghị đề xuất mở rộng phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự theo hướng bổ sung những nội dung mới tương trợ.

Điển hình như cho phép người tiến hành tố tụng của nước yêu cầu được có mặt trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp tại nước được yêu cầu; tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ.

Đặc biệt, dự luật dự kiến mở rộng tương trợ tư pháp trong việc phong tỏa tài khoản, kê biên, thu giữ, tịch thu và xử lý tài sản do phạm tội mà có và công cụ, phương tiện phạm tội.

Theo cơ quan soạn thảo, phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự quy định tại luật hiện hành còn hạn chế, chưa phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam trong cùng lĩnh vực; chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.

Đáng chú ý, luật chưa có các quy định về những nội dung nêu trên, trong khi đây là những hoạt động tương trợ tư pháp đã quy định trong các điều ước quốc tế song phương, đa phương trong lĩnh vực tư pháp về hình sự mà Việt Nam ký kết, tham gia, phát sinh thực tiễn.

Ngoài ra, dự luật dự kiến quy định xử lý trường hợp nước ngoài đề nghị Nhà nước Việt Nam đưa ra cam kết không áp dụng hình phạt tử hình hoặc áp dụng nhưng không thi hành đối với yêu cầu tương trợ của Việt Nam liên quan đến tội phạm có khung hình phạt tử hình…

Thực tế hiện nay, một số yêu cầu tương trợ tư pháp của cơ quan tiến hành tố tụng trong nước gửi đi nước ngoài, hoặc yêu cầu chuyển giao truy cứu trách nhiệm hình sự của nước ngoài gửi đến Việt Nam liên quan đến tội phạm có thể áp dụng hình phạt tử hình theo quy định của Bộ Luật hình sự.

Trong trường hợp này, các nước không áp dụng hình phạt tử hình thường yêu cầu Việt Nam phải đưa ra cam kết không áp dụng án tử hình, hoặc áp dụng nhưng không thi hành án tử hình là điều kiện để thực hiện hoạt động tương trợ tư pháp.

Đây là vấn đề phức tạp nhưng khá phổ biến trong thực tiễn hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự, cũng như việc đàm phán, ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự. Tuy nhiên, luật chưa có quy định nào đề cập đến vấn đề này.

Do chưa có quy định cụ thể, thống nhất về trình tự, thủ tục thực hiện cam kết không áp dụng án tử hình trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự nên các yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam gửi ra nước ngoài có liên quan đến yêu cầu cam kết thường gặp khó khăn.

Về dự kiến nguồn lực, điều kiện bảo đảm thi hành luật, ông Nguyễn Quang Dũng cho biết là từ nguồn ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương và từ các nguồn kinh phí hợp pháp khác (nếu có); nguồn nhân lực hiện có tại các cơ quan trung ương đến địa phương thực hiện công tác tương trợ tư pháp về hình sự.

Đặc biệt, việc triển khai thi hành luật không đòi hỏi phải hình thành thêm bộ máy.