Con số chưa phản ánh thực chất

Mới đây, theo báo cáo của Thanh tra Chính phủ về công tác phòng chống tham nhũng, trong những năm vừa qua việc thực hiện quy định về tặng quà, nộp lại quà tặng tiếp tục được Chính phủ quán triệt, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc, nhất là trong dịp Tết Nguyên đán. Năm 2019 có 3 trường hợp nộp lại quà tặng với tổng giá trị là 103 triệu đồng. Các trường hợp này ở Trà Vinh (1 người, 3 triệu đồng) và Thái Bình (2 người, 100 triệu đồng).

PGS-TS Nguyễn Trọng Phúc - (nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) cho rằng, những trường hợp trả lại quà tặng rất đáng khuyến khích, biểu dương. Tuy nhiên, theo ông, con số này chưa thực sự phản ánh đúng tình trạng cho - nhận quà tặng hiện nay. Ở đây chúng ta cần phải tạo ra phong trào mạnh mẽ hơn trong việc kiên quyết trả lại những quà tặng giá trị lớn, quà tặng sai quy định thì sẽ được mọi người ủng hộ và làm theo nhiều hơn. “Khi những người nhận quà tặng kiên quyết từ chối, kiên quyết trả lại thì người tặng sẽ không dám mang tới nữa. Quan trọng là có dám làm hay không mà thôi. Tôi muốn nhấn mạnh, cái gì không phải của mình thì mãi mãi sẽ không phải là của mình” - ông Phúc nói.

Ông Phúc cũng cho hay, Quy định 205 về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền của Bộ Chính trị mới ban hành cũng đã có nêu rõ về việc nhận diện hành vi chạy chức chạy quyền như: “Tranh thủ mọi lúc, mọi nơi, nhất là các dịp lễ tết, sinh nhật và các cơ hội khác, sử dụng danh nghĩa tình cảm cá nhân hoặc danh nghĩa tổ chức, cơ quan, đơn vị, cá nhân khác để tặng quà, tiền, bất động sản, sắp xếp các hoạt động vui chơi, giải trí cho cán bộ lãnh đạo, người có thẩm quyền hoặc người có liên quan nhằm mục đích được sự ủng hộ, tín nhiệm, được vị trí, chức vụ, quyền lợi”. Đây là quy định mới nhằm nhận diện rõ những hành vi tham nhũng, chạy chức, chạy quyền.

Cùng nhìn về con số trong năm 2019 có 3 người nộp lại quà tặng tổng trị giá hơn 100 triệu đồng, ông Nguyễn Tiến Sinh - Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình, Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội - cho rằng, việc thực hiện quy định về tặng quà và nhận quà tặng chưa nghiêm, hiệu quả thấp và trên thực tế cũng rất khó kiểm soát do phụ thuộc nhiều vào sự tự nguyện, tự giác, ý thức của cán bộ, công chức. “Chỉ có 3 trường hợp như trong báo cáo là nộp lại quà, vậy còn những trường hợp khác không nộp lại quà thì không ai biết? Trong khi vấn nạn hối lộ núp bóng tặng quà vẫn đang còn nhức nhối?” - ông Sinh băn khoăn.

Lãnh đạo có dũng cảm từ chối quà tặng không?

Theo ông Nguyễn Tiến Sinh, mặc dù đã có quy định nhưng kiểm soát việc tặng quà mà trong không ít trường hợp là hành vi biến tướng của tham nhũng, hối lộ rất phức tạp. Người ta không tặng quà trực tiếp cho lãnh đạo mà nhân dịp đặc biệt như lễ tết, sinh nhật, cưới xin của bố mẹ, vợ, chồng, con cái của lãnh đạo người ta “mừng” quà trị giá rất nhiều tiền với tâm thế muốn được ưu ái nên nịnh nọt. Trong trường hợp này, có mấy ai dũng cảm, kiên quyết, nghiêm khắc không nhận quà? Ông Sinh cũng cho rằng, cần hoàn thiện các quy định của pháp luật theo hướng cụ thể, chặt chẽ, rõ ràng, như thế nào là quà tặng, quà tặng phi vật chất thì xử lý ra sao?

“Tặng quà và nhận quà cũng là một nạn tham nhũng vặt. Do đó, là cán bộ, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo quản lý khi nhận quà phải tự đặt câu hỏi: Cái này là cái gì? Và tôi tin tất cả cán bộ, công chức khi được người khác tặng quà đều biết thông điệp đằng sau nó là gì. Có thể vì lý do này, hay lý do khác mà người ta không thể cưỡng lại được thì họ nhận. Cho nên cần làm thế nào để cán bộ thấy việc nhận quà vừa là vi phạm pháp luật, vừa vi phạm chuẩn mực đạo đức, tư cách, liêm sỉ thì họ sẽ dũng cảm từ chối” - ông Sinh nhấn mạnh.

Hoan nghênh những cá nhân đã nộp lại quà tặng theo quy định, song nhà báo lão thành Hà Đăng - nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Tổng Biên tập Báo Nhân dân, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo Trung ương) - băn khoăn vì con số này còn khá khiêm tốn so với thực tế và ông tin vẫn còn nhiều trường hợp nhận quà nhưng chưa bị phát hiện ra. Theo ông Hà Đăng, nhận quà và tặng quà trong dịp lễ tết hay những việc thể hiện tình cảm, lòng biết ơn chân thành đối với sự giúp đỡ, chia sẻ trong lúc khó khăn là một phần văn hóa của người Việt.

Tuy nhiên, việc tặng quà đã bị lạm dụng, biến tướng trong đời sống xã hội, trở thành một phương thức che đậy việc hối lộ, chạy chức, chạy quyền, chạy phiếu bầu hay vì những mục đích chính trị khác. Việc đấu tranh với các biến tướng này không phải là công việc một sớm một chiều. Để đạt được hiệu quả, ngoài việc các cơ quan, tổ chức, người đứng đầu quán triệt, thực hiện tốt Chỉ thị của Ban Bí thư, Nghị định của Chính phủ về việc tặng quà, nhận quà tặng thì tai mắt giám sát của người dân cũng rất quan trọng.