Phát biểu mở đầu buổi làm việc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, trong giai đoạn 2019-2021, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành 48 nghị quyết để sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong phạm vi toàn quốc. Kết quả sau sắp xếp, cả nước đã giảm 8 đơn vị hành chính cấp huyện và 561 đơn vị hành chính cấp xã.
Trong giai đoạn từ nay đến 2030, Bộ Chính trị đã rà soát, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết số 37-NQ/TW và ban hành Kết luận số 48-KL/TW về tiếp tục thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030.
Ngày 14.4, Chính phủ đã có tờ trình gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tại phiên họp thứ 23 (tháng 5.2023), Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến và ban hành Thông báo kết luận về định hướng xây dựng dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023–2030.
Trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã có tờ trình mới về dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023–2030 trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, theo quy trình sau khi Chính phủ trình, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội sẽ tiến hành thẩm tra trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua nghị quyết.
Thực hiện nhiệm vụ được giao, Đảng đoàn Quốc hội tổ chức buổi làm việc cho ý kiến về nội dung rất quan trọng này, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.
Tại buổi làm việc, Đảng đoàn Quốc hội đã nghe trình bày báo cáo và thảo luận, cho ý kiến về một số nội dung lớn của dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030.
Đảng đoàn Quốc hội đã cho ý kiến về các nội dung lớn như về các đơn vị hành chính thuộc diện sắp xếp và các trường hợp không bắt buộc thực hiện sắp xếp; về nguyên tắc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã;
Về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính sau sắp xếp; trình tự, thủ tục, hồ sơ xây dựng Đề án sắp xếp đơn vị hành chính; áp dụng chế độ chính sách đặc thù; kinh phí phục vụ sắp xếp…
Trước đó, tại phiên họp thứ 23, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét, cho ý kiến bước đầu về định hướng xây dựng dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2030.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận và đánh giá cao Chính phủ đã nỗ lực, trách nhiệm trong việc chuẩn bị hồ sơ dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030.
Đồng thời, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, cụ thể hóa các nội dung. Trong đó, việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030 phải bảo đảm phù hợp với quy hoạch tỉnh, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn hoặc các quy hoạch khác có liên quan đã được cấp có thẩm quyền quyết định hoặc phê duyệt.
Các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp phải bảo đảm đáp ứng các tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên, quy mô dân số, chất lượng đô thị của loại đơn vị hành chính tương ứng.
Trường hợp có yếu tố đặc thù về truyền thống lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, cộng đồng dân cư, yêu cầu bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, phát triển kinh tế - xã hội thì Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định trong đề án sắp xếp đơn vị hành chính.
Nghiên cứu, có cơ chế, chính sách hỗ trợ đặc thù đối với đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã hình thành sau sắp xếp để khuyến khích, tạo động lực cho các địa phương thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính.
Trường hợp thành lập đơn vị hành chính đô thị cấp huyện hoặc nhập huyện vào đơn vị hành chính đô thị cùng cấp thì phải lập thành đề án riêng và phải bảo đảm đúng yêu cầu về tiêu chuẩn, điều kiện và hồ sơ theo quy định tại các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.