Theo TTXVN, Hòa thượng Thích Thanh Sam xuất gia khi tròn 13 tuổi. Nêu cao truyền thống đồng hành cùng dân tộc của Phật giáo Việt Nam, vốn có tinh thần yêu nước và thấm đượm triết lý từ bi trong những lời Phật dạy, Hòa thượng đã làm liên lạc cho Hội Phật giáo cứu quốc huyện Gia Bình (Bắc Ninh), vừa vận động nhân dân, tín đồ Phật tử đóng góp sức người, sức của vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, vừa xây dựng tổ chức Hội Phật giáo cứu quốc vững mạnh, tham gia hoạt động cách mạng.
Năm 1952, Hòa thượng bị giặc Pháp bắt giam 3 tháng. Sau khi không có đủ chứng cứ buộc tội, giặc Pháp đã phải trả tự do cho Hòa thượng. Sau năm 1954, hòa bình lập lại, hưởng ứng phong trào chống "giặc dốt," Hòa thượng đã tham gia vào Ban bình dân học vụ xã Cao Đức và trực tiếp tham gia dạy học, xóa mù chữ cho nông dân. Năm 1962, Hòa thượng vinh dự được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam.
Kể từ khi thành lập Giáo hội Phật giáo Việt Nam năm 1981, Hòa thượng luôn là thành viên tích cực và tham gia vào Hội đồng Trị sự nhiều nhiệm kỳ với nhiều trọng trách ở các ban chuyên môn, đồng thời luôn là trụ cột trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo Phật sự của Phật giáo tỉnh Hà Bắc (cũ). Năm 2002, tại Đại hội đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ V, Hòa thượng được Đại hội suy cử làm Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Tại Đại hội đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII, Hòa thượng được Đại hội suy tôn ngôi vị Phó Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Chăm lo việc đạo, nhưng cũng không sao nhãng việc đời, Hòa thượng đã tham gia Hội đồng Nhân dân tỉnh Bắc Ninh liên tục 5 khóa. Năm 2004, Hòa thượng được bầu làm Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Vì có nhiều công lao to lớn, đóng góp vào sự nghiệp ích đạo, lợi đời, Hòa thượng đã nhận được nhiều phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước: Huân chương Độc lập hạng Nhất, hạng Ba; Huân chương Kháng chiến hạng Nhì; Huy chương Đại đoàn kết dân tộc; Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng.
Do tuổi cao, sức yếu, Hòa thượng đã viên tịch hồi 6 giờ 30 phút ngày 13.3 tại Tổ đình Đại Thành, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh, hưởng thọ 90 tuổi. Lễ viếng Hòa thượng được Giáo hội Phật giáo Việt Nam tổ chức trọng thể từ chiều 13.3 đến hết ngày 15.3.
Trước đó, vào ngày 13.3, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Dân vận Trung ương Trương Thị Mai đã đến viếng, chia buồn cùng Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Hội đồng Chứng minh, Hội đồng Trị sự, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Bắc Ninh. Trưởng Ban Dân vận Trung ương ghi nhận, đánh giá cao những đóng góp to lớn của Trưởng lão Hòa thượng.
Lễ truy điệu Trưởng lão Hòa thượng Thích Thanh Sam được cử hành sáng 16.3, sau đó nhập tháp tại khuôn viên Tổ đình Đại Thành.