Trình bày một số vấn đề lớn của dự thảo Luật Đặc xá (sửa đổi), bà Lê Thị Nga - Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) của Quốc hội cho hay, liên quan đến điều kiện về thực hiện nghĩa vụ bồi thường và các nghĩa vụ dân sự để được đề nghị đặc xá, nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc quy định này để tạo điều kiện cho người chấp hành án là người nghèo, chưa có điều kiện thực hiện nghĩa vụ dân sự, vẫn được xét đặc xá.
Theo UBTP, Luật Đặc xá hiện hành quy định phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ dân sự khác nhưng chỉ áp dụng đối với người phạm tội về tham nhũng và một số tội phạm khác do Chủ tịch Nước quyết định.
Còn Dự thảo Luật của Chính phủ trình sửa theo hướng bắt buộc phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ khác đối với mọi loại tội phạm.
Chủ nhiệm UBTP cho rằng, quy định như dự thảo Luật là mở rộng hơn so với Luật hiện hành. Có những người mặc dù quá trình cải tạo rất tốt, đáp ứng nhiều điều kiện luật định... nhưng do hoàn cảnh kinh tế khó khăn không có khả năng thi hành nghĩa vụ dân sự trong bản án hình sự (mà không phải do họ cố tình chây ì, không tự nguyện chấp hành án) thì sẽ không bao giờ được đặc xá. Như vậy sẽ ảnh hưởng đến công bằng xã hội và giảm đi ý nghĩa của chính sách đặc xá, đồng thời làm mất đi động lực của những người bị kết án là người nghèo phấn đấu cải tạo tốt.
Do đó, UBTP đề nghị chỉnh lý điểm d khoản 1 Điều 11 của dự thảo Luật theo hướng người bị kết án phải thực hiện xong nghĩa vụ nhưng "trừ trường hợp có quyết định của thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền về việc chưa có điều kiện thi hành án hoặc có văn bản của người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án, không yêu cầu thi hành án đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước”.
Liên quan đến vấn đề này, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật (UBPL) Nguyễn Khắc Định cho rằng: “Người nghèo không có tiền nộp thì chẳng lẽ họ không bao giờ được đặc xá!”.
Tuy vậy, ông Nguyễn Khắc Định cũng nhấn mạnh, mục đích đặc xá là tha tù chứ không phải xoá phần trách nhiệm dân sự. Do đó, được ra ngoài làm ăn thì khi có điều kiện phải thực hiện trả nợ.
Chủ nhiệm UBPL cũng đề nghị cần ràng buộc trách nhiệm của những người có liên quan. Nếu không sẽ dẫn đến trường hợp người có thẩm quyền cứ ra quyết định nhưng sau đó không đôn đốc người được đặc xá thực hiện nghĩa vụ dân sự.
“Sau khi được ra tù, làm ăn có điều kiện thì phải nộp số tiền còn nợ. Không đôn đốc thì ông ra rồi lờ đi không nộp. Do đó, cần nghiên cứu bổ sung căn cứ, thủ tục ra quyết định chưa có điều kiện thi hành án và trách nhiệm của người ra quyết định để tránh lạm dụng” – ông Nguyễn Khắc Định nói.