Chuyến công tác của Thủ tướng Phạm Minh Chính diễn ra trong bối cảnh năm 2023, Việt Nam - Nhật Bản kỷ niệm 50 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao (21.9.1973 - 21.9.2023).
Nhật Bản là nước G7 đầu tiên đón Tổng Bí thư Việt Nam tới thăm (năm 1995), nước G7 đầu tiên thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược với Việt Nam (năm 2009), nước G7 đầu tiên công nhận quy chế kinh tế thị trường của Việt Nam (năm 2011), nước G7 đầu tiên mời Việt Nam tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G7 mở rộng (5.2016).
Quan hệ giữa hai nước đang ở giai đoạn tốt nhất trong lịch sử kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, có sự tin cậy cao. Lãnh đạo cấp cao hai nước duy trì thường xuyên các chuyến thăm và tiếp xúc tại các diễn đàn quốc tế và khu vực.
Nhật Bản là đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Nhật Bản là nước tài trợ ODA lớn nhất, đối tác hợp tác lao động thứ 2, nhà đầu tư số 3, đối tác du lịch thứ 3, thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam.
Về thương mại, hai nước đã dành cho nhau thuế suất tối huệ quốc từ 1999. Trong 3 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất nhập khẩu của hai nước đạt trên 10,6 tỉ USD, giảm 5% so với cùng kì năm 2022.
Về đầu tư trực tiếp, lũy kế đến 20.3.2023, Nhật Bản có 5.050 dự án FDI còn hiệu lực tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư đăng kí đạt 69,4 tỉ USD, đứng thứ 3 sau Hàn Quốc và Singapore trong tổng số 143 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam.
Về viện trợ phát triển chính thức ODA, Nhật Bản là nước cung cấp vốn vay bằng đồng yen cho Việt Nam lớn nhất, tổng giá trị vay tính đến hết năm tài khóa 2020 là 2.812,8 tỉ yen (tương đương 27,5 tỉ USD), chiếm hơn 26% tổng vốn kí kết vay nước ngoài của Chính phủ.
Trong các lĩnh vực khác, hợp tác ứng phó với biến đổi khí hậu tiếp tục phát triển mạnh mẽ, thực chất với việc Nhật Bản liên tục cung cấp ODA những năm gần đây cho các dự án ứng phó với biến đổi khí hậu của Việt Nam.
Về hợp tác lao động, từ năm 1992 đến nay, Việt Nam đã phái cử hơn 350.000 thực tập sinh sang Nhật Bản. Hiện Việt Nam đứng thứ nhất về số lượng thực tập sinh nước ngoài tại Nhật Bản với hơn 200.000 người.
Về hợp tác giáo dục, Nhật Bản là một trong những nước viện trợ không hoàn lại lớn nhất cho ngành giáo dục đào tạo của Việt Nam. Số lưu học sinh Việt Nam tại Nhật Bản hiện đạt hơn 51.000 người. Nhật Bản đang hợp tác để nâng cấp 4 trường đại học của Việt Nam đạt đại học chất lượng cao; đang hợp tác xây dựng Trường Đại học Việt - Nhật nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho Việt Nam trong lĩnh vực khoa học công nghệ, quản lí và dịch vụ.
Hợp tác địa phương hai nước được thúc đẩy mạnh mẽ, địa phương của Việt Nam và Nhật Bản đã kí hơn 70 văn bản hợp tác, trong đó các cặp quan hệ tiêu biểu có TP Hồ Chí Minh với Osaka, Nagano; Hà Nội với Fukuoka, Tokyo; Đà Nẵng với Sakai, Yokohama; Hải Phòng - Niigata...
Về Hợp tác phòng, chống COVID-19: Nhật Bản viện trợ không hoàn lại hơn 7,4 triệu liều vaccine, hơn 4 tỉ yen để cung cấp trang thiết bị, hỗ trợ kĩ thuật, cải thiện hệ thống y tế. Từ 11.10.2022, Nhật Bản đã nới lỏng quy chế cho phép khách du lịch Việt Nam nhập cảnh.
Theo thống kê của Bộ Tư pháp Nhật Bản đến tháng 6.2022, cộng đồng người Việt Nam tại Nhật Bản gần 480.000 người, chiếm 16%. Người Việt Nam hiện sinh sống, làm việc và học tập trên khắp 47 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương của Nhật Bản.
Chuyến công tác của Thủ tướng Phạm Minh Chính được kì vọng sẽ là một dấu mốc mới đưa quan hệ Việt Nam - Nhật Bản "hướng tới tương lai, vươn tầm thế giới" với sự tin cậy, chân thành, như Thủ tướng Phạm Minh Chính từng phát biểu tại Hội thảo kinh tế cấp cao Việt Nam - Nhật Bản kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Nhật Bản, tại Hà Nội, ngày 7.3.2023.