Quá trình rèn luyện, trưởng thành của vị tướng tài ba
Có thể thấy rằng, chưa bao giờ, chưa khi nào những vấn đề bí mật, nhạy cảm trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng được giải mã, giải mật một cách hết sức phải chăng thông qua các tướng lĩnh cấp cao của ngành cho công chúng biết như hiện nay.
Các nhân vật điển hình thường xuyên xuất hiện trước truyền thông, báo giới như Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thiếu tướng Lê Văn Cương, Thượng tướng Nguyễn Văn Hưởng, Thiếu tướng Trương Giang Long… là những người đã có nhiều năm công tác, nắm giữ những vị trí, lĩnh vực quan trọng về an ninh, tình báo của lực lượng vũ trang.
Sự ra đi của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là một sự mất mát lớn. Cuộc đời ông gắn bó với môi trường quân ngũ như một định mệnh, được nuôi nấng, đào tạo tại Trường Sỹ Quan Thông tin khi còn trẻ, tiếp tục rèn luyện, trưởng thành ở chiến trường Campuchia dưới sự dìu dắt hết sức nghiêm khắc, chuẩn mực và giàu lòng yêu thương của những bậc thầy trong ngành tình báo của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Để có được một trái chín, quả ngọt như Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh không thể không nói tới vai trò của những nhà quân sự tài năng thời kỳ chống Mỹ cứu nước là Đại tướng Lê Đức Anh, Đại tướng Phạm Văn Trà về lòng tin, sự lựa chọn, sắp xếp để chàng thanh niên trẻ Nguyễn Chí Vịnh – “con nhà nòi” của quân đội Việt Nam (có cha là Đại tướng Nguyễn Chí Thanh) vào công tác ở ngành tình báo, một lĩnh vực chủ chốt, con át chủ bài, tối quan trọng trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng của Việt Nam.
Dấn thân, tận lực
Lịch sử quân sự hiện đại của nước ta gắn liền với tiến trình phát triển của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Những giai đoạn đặc biệt cam go, phức tạp về chính trị -xã hội của nước nhà không thể không nhắc tới những năm 80 -90 của thế kỉ trước.
Toàn bộ thời trai trẻ của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trải qua cùng những chuyển biến gấp gáp, nhanh chóng và phức tạp về chính trị lúc bấy giờ ở khu vực, trên thế giới và cả trong nước, những thay đổi trong nhận thức, tư duy và hành động của giới chức lãnh đạo cấp cao Việt Nam các vấn đề ở Biên giới Tây Nam, việc đưa quân sang Campuchia làm nghĩa vụ quốc tế, lợi ích của các nước lớn trong cục diện khu vực là những dữ kiện tác động đến chàng sỹ quan tình báo Nguyễn Chí Vịnh. Từ hiện thực đa màu sắc của bức tranh chính trị - kinh tế và xã hội của thế giới và khu vực lúc bấy giờ góp phần hoàn thiện thế giới quan sau này của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trong quan hệ quốc tế.
Đặc biệt quá trình xâm nhập, hoạt động tình báo để tìm hiểu những đổi thay trong lòng xã hội ở các nước Đông Âu và truy tìm căn nguyên cho sự tan rã của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô trước khi nó diễn ra trên thực tế vào năm 1991 của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là những thử thách ngặt nghèo, đầy khó khăn, rèn luyện cho sự chín chắn của nghề.
Điều này cũng góp phần hình thành lên tư duy khoa học, khả năng những nhận định tình hình cùng năng lực tham mưu cho Bộ Quốc phòng và Đảng ta có đủ căn cứ tin cậy, quyết định các vấn đề chiến lược liên quan đến đường lối trước những biến động lớn lao của thời cuộc.
Bước vào thời kỳ đất nước phát triển kinh tế và hội nhập với thế giới, từng bước kinh qua các vị trí và chức vụ khác nhau của ngành tình báo (Tổng cục trưởng Tổng cục 2) và sau này đứng trong hàng ngũ các nhà lãnh đạo cấp cao của Bộ Quốc phòng, Thứ trưởng – Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh ngày càng thể hiện sự sâu sắc và dấu ấn của mình trên cương vị ấy.
Đặc biệt, trong lĩnh vực đối ngoại quốc phòng và ngoại giao quân sự của Việt Nam ngày càng nổi bật rõ rệt, thể hiện được khí phách, bản lĩnh và tinh thần trách nhiệm của quân đội nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế.
Tóm lại, có thể thấy, toàn bộ quá trình dấn thân, “tận nhân lực” của mình, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã dốc hết quảng đời đẹp đẽ tận trung, tận hiến cho sự nghiệp phát triển của quân đội nhân dân Việt Nam để rồi “tri thiên mệnh” như biết trước giới hạn của thời gian, của tuổi đời mà như con tằm nhả tơ,“rút ruột, rút gan” hoàn thành cuốn truyện “Người thầy” để tri ân cuộc đời, cảm ơn những người thầy và những nhà quân sự, nhà chính trị Việt Nam tiền bối đã tin tưởng, lựa chọn, bồi dưỡng lên một con người xuất sắc, đa tài, trí dũng nhưng cũng vô cùng khiêm tốn.