Để thúc đẩy thị trường này, năm 2020, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 2093/QĐ-BCT. Dù vậy, dường như những nỗ lực vẫn còn gặp rất nhiều trở ngại.
Các nguyên tắc chính về các điều kiện để hình thành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh ở Việt Nam đã được quy định tại Quyết định số 63/2013/QĐ-TTg ngày 8.11.2013 của Thủ tướng Chính phủ.
Trong đó, yêu cầu về xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý đòi hỏi phải hoàn thiện và vận hành hiệu quả các tính năng thiết kế của thị trường bán buôn điện cạnh tranh do thị trường này là đầu vào của thị trường bán lẻ điện cạnh tranh; Cải cách về giá bán lẻ điện, trong đó phải xóa bỏ bù chéo và tách độc lập các khoản trợ giá điện, giá bán lẻ điện phải phán ánh đúng chi phí theo từng nhóm đối tượng khách hàng cũng như khu vực địa lý ban hành đầy đủ các văn bản pháp lý cho việc vận hành thị trường và việc thực hiện xác định minh bạch các thành phần chi phí cấu thành nên giá bán lẻ điện bao gồm chi phí ở các khâu phát điện, truyền tải điện, phân phối điện, dịch vụ phụ trợ…
Về công tác tái cơ cấu ngành điện yêu cầu phải thực hiện công tác tái cơ cấu triệt để ngành điện theo hướng tách bạch rõ ràng các hoạt động mang tính độc quyền tự nhiên trong đó hoạt động truyền tải, phân phối, điều độ hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện với các hoạt động mang tính cạnh tranh (mua buôn, bán lẻ điện).
Đồng thời, trong thị trường bán lẻ điện thì đơn vị phân phối chỉ cung cấp dịch vụ phân phối cho các đơn vị bán lẻ và khách hàng sử dụng điện, đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện bắt buộc phải độc lập với bên mua và bên bán trên thị trường, nhằm đảm bảo thị trường bán buôn điện vận hành hiệu quả, minh bạch, không phân biệt đối xử, tạo hậu thuẫn vững chắc cho thị trường bán lẻ điện.
Ngoài ra, còn phải kể tới hạ tầng công nghệ thông tin cũng như năng lực hoạt động của các đơn vị tham gia thị trường điện cũng cần phải được đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ để đáp ứng được các yêu cầu về vận hành thị trường điện.
Nhằm tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ, khả thi cho hoạt động điện lực và sử dụng điện, năm 2021, Bộ Công Thương đã đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điện lực nhằm giải quyết một số vướng mắc còn tồn tại trong quá trình thi hành thực tiễn mà các quy định tại Luật Điện lực qua 2 lần sửa đổi chưa đáp ứng được và cần thiết phải được tiếp tục sửa đổi, bổ sung.
Theo đó, Luật Điện lực được sửa đổi, bổ sung với những điểm đáng lưu ý như sau: Điều chỉnh chính sách phát triển điện lực. Thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia hoạt động đầu tư xây dựng lưới điện truyền tải trên cơ sở bảo đảm quốc phòng, an ninh và theo quy hoạch phát triển điện lực, hoạt động phát điện, phân phối điện, bán buôn điện, bán lẻ điện và tư vấn chuyên ngành điện lực.
Các thành phần kinh tế ngoài nhà nước được vận hành lưới điện truyền tải do mình đầu tư xây dựng theo quy định tại Khoản 1 Điều 6 Luật sửa đổi, bổ sung. Điều chỉnh hoạt động Nhà nước độc quyền. Nhà nước độc quyền vận hành lưới điện truyền tải, trừ lưới điện truyền tải do các thành phần kinh tế ngoài nhà nước đầu tư xây dựng theo quy định tại Khoản 1 Điều 6 Luật sửa đổi, bổ sung. Bổ sung quyền của đơn vị truyền tải điện. Đấu nối vào lưới điện truyền tải do các thành phần kinh tế đầu tư xây dựng khi đáp ứng các điều kiện và tiêu chuẩn kỹ thuật đầu tư theo quy định tại điểm a Khoản 2 Điều 6 Luật sửa đổi, bổ sung. Bổ sung nghĩa vụ của đơn vị truyền tải điện. Bảo đảm quyền đấu nối của các tổ chức, cá nhân hoạt động điện lực vào lưới điện truyền tải do mình đầu tư xây dựng; trường hợp từ chối đấu nối thì thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Công Thương theo quy định tại điểm b Khoản 2 Điều 6 Luật sửa đổi, bổ sung.
Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng cho việc triển khai thị trường bán lẻ điện cạnh tranh theo Quyết định số 2093/QĐ-BCT. Hiện Bộ Công Thương đang tiếp tục đẩy nhanh các công tác có liên quan để sớm đưa vào vận hành thí điểm và nhân rộng mô hình thị trường bán lẻ điện cạnh tranh được phê duyệt tại Quyết định số 2093/QĐ-BCT.