Reuters đưa tin, Ủy ban châu Âu không có tiền ngay lập tức trong ngân sách và không có cách rõ ràng nào để giúp tài trợ chi phí vận chuyển ngũ cốc Ukraina, dự kiến sẽ tăng cao do thỏa thuận Biển Đen sụp đổ.
Nga đã rút khỏi Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen vào ngày 17.7. Sáng kiến do Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian kéo dài khoảng 1 năm, cho phép các tàu chở hàng ngũ cốc, hạt có dầu và lúa mì của Ukraina đi qua Biển Đen an toàn để tiếp cận thị trường toàn cầu.
Sau khi rút khỏi thỏa thuận vì cho rằng các điều khoản của Mátxcơva không được đáp ứng, Bộ Quốc phòng Nga cảnh báo, các tàu đi đến các cảng Biển Đen của Ukraina sẽ bị coi là mục tiêu quân sự.
Tiếp theo, Nga cam kết cung cấp ngũ cốc miễn phí cho một số khách hàng châu Phi của Ukraina.
Ukraina - một trong những nhà xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất thế giới, giờ đây sẽ phải phụ thuộc gần như hoàn toàn vào các tuyến đường đắt đỏ qua EU. Trong khi đó, tuyến đường huyết mạch thay thế rẻ nhất - sông Danube - có thể không tăng được sản lượng nhiều như mong đợi sau các vụ đánh bom.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính giá ngũ cốc toàn cầu sẽ tăng 10-15%.
Trong bức thư ngày 21.7, Bộ Nông nghiệp Ukraina đề nghị Ủy ban châu Âu hỗ trợ tài chính cho chi phí vận chuyển phụ trội khi sử dụng các tuyến đường thay thế của EU được gọi là "tuyến đường đoàn kết". Ukraina ước tính chi phí phụ trội là 30-40 USD/tấn.
Tuần trước, cao ủy EU về nông nghiệp, ông Janusz Wojciechowski cho biết Nga có thể hưởng lợi trừ khi EU giúp giảm chi phí.
Tuy nhiên, hiện vẫn không có phương án nào rõ ràng. "Chúng tôi vẫn chưa tìm ra giải pháp để hỗ trợ việc vận chuyển ngũ cốc. Mọi người đã vò đầu bứt tai từ năm ngoái" - một nguồn thạo tin về các cuộc thảo luận của Ủy ban châu Âu cho hay.
Bức thư của Ukraina cũng yêu cầu mở rộng các “tuyến đường đoàn kết” thêm 1-1,5 triệu tấn mỗi tháng thông qua các "hành lang xanh" bao gồm biển Adriatic, các nước vùng Baltic, tới Đức và Hà Lan.
Một nguồn tin ngoại giao cho biết EU đang thiếu tiền và chỉ có thể có thêm sau khi xem xét ngân sách giữa kỳ, có thể mất vài tháng nữa để phân bổ, trong bối cảnh vụ thu hoạch ngô mùa thu sắp đến gần.
Các tuyến thay thế Biển Đen
EU đã đình chỉ thuế quan và thiết lập tuyến đường đoàn kết vào tháng 5 năm ngoái. Ủy ban châu Âu cùng với các bên cho vay khác đã phân bổ 1 tỉ euro (1,1 tỉ USD) và số tiền này vẫn đang được giải ngân để giảm bớt các tắc nghẽn hậu cần và giảm một số chi phí.
Tuy nhiên, EU không chắc chắn về bồi thường trực tiếp cho việc vận chuyển.
"Chúng tôi không có công cụ, số tiền đó sẽ được trao cho ai? Ngoài ra còn vấn đề cạnh tranh... Ủy ban châu ÂU không có vai trò cung cấp bảo hiểm vận tải. Các nước có thể đưa ra bảo đảm nhưng không có cuộc thảo luận cuối cùng nào" - nguồn tin cho biết.
Năm ngoái, Ukraina đã vận chuyển 60% ngũ cốc xuất khẩu qua tuyến đường đoàn kết và 40% qua Biển Đen.
Trong khối lượng vận chuyển qua các nước EU láng giềng, khoảng 2/3 di chuyển dọc theo đồng bằng sông Danube, phần lớn qua Romania, đây cũng là hành lang hiệu quả nhất và rẻ nhất.
Tuần trước, Nga đã tấn công một số cảng và hầm chứa ngũ cốc của Ukraina trên sông Danube. Điều đó đã làm giảm hy vọng của EU về việc tăng khối lượng vận chuyển qua tuyến đường đoàn kết từ khoảng 3 triệu tấn mỗi tháng lên 5-5,5 triệu tấn mỗi tháng vào cuối năm nay, trong đó sông Danube chiếm tới 4 triệu tấn.
Một lựa chọn khác do Lithuania thúc đẩy sẽ là một hành lang Baltic, nhưng lại liên quan đến hai lần thay đổi khổ đường ray đường sắt, thậm chí còn làm tăng thêm chi phí.
Tổng cộng, khoảng 45,5 triệu tấn nông sản xuất khẩu của Ukraina, trong đó có 41 triệu tấn là ngũ cốc, đã được chuyển qua EU và Moldova trong khoảng thời gian từ tháng 5. 2022 đến tháng 6 năm nay.