Reuters đưa tin, các nhà lãnh đạo Mỹ, Canada và Mexico dự kiến sẽ tổ chức một hội nghị thượng đỉnh vào tuần tới, trong đó tập trung vào một vấn đề gây tranh cãi lớn là việc liệu Mexico có vi phạm hiệp định thương mại USMCA bằng cách thắt chặt kiểm soát của nhà nước đối với thị trường năng lượng hay không.
Tranh chấp thế nào?
Căng thẳng về các chính sách theo chủ nghĩa dân tộc của Mexico đã bùng lên thành tranh chấp chính thức vào tháng 7, khi Washington và Ottawa đệ đơn khiếu nại Mexico theo hiệp định thương mại tự do mới giữa Mỹ, Mexico và Canada (USMCA).
Khiếu nại lập luận rằng, những nỗ lực của Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador nhằm thay đổi thị trường để ủng hộ công ty dầu mỏ nhà nước Petroleos Mexicanos (Pemex) và công ty điện lực quốc gia Comision Federal de Electricidad (CFE) đã phân biệt đối xử với các công ty của Mỹ và Canada.
Các công ty cũng phàn nàn rằng, sự chậm trễ quan liêu đang cản trở hoạt động của họ.
Các cuộc đàm phán về giải quyết tranh chấp đã bắt đầu và mặc dù tiến độ đang bị đình trệ, nhưng Mỹ và Canada năm ngoái đã đồng ý kéo dài quá trình này thêm 75 ngày so với thời hạn ban đầu.
Theo USMCA, nếu tranh cãi không được giải quyết trong quá trình tham vấn, một hội đồng tranh chấp có thể được triệu tập để phân xử.
Lập trường của Mexico
Tổng thống Lopez Obrador đưa ra quan điểm lạc quan, nói rằng Mexico không vi phạm luật nào và "sẽ không có chuyện gì xảy ra".
Quan điểm được đưa ra sau khi ông Obrador đại tu thị trường điện nhân danh chủ quyền quốc gia, ưu tiên CFE hơn các công ty tư nhân trong việc kết nối các nhà máy điện với lưới điện.
Ông Obrador thường bày tỏ phản đối về sự tham gia của tư nhân và nước ngoài vào lĩnh vực năng lượng như một phần trong nỗ lực diệt trừ tham nhũng, lập luận rằng các chính phủ trước đây đã làm lệch thị trường theo hướng có lợi cho vốn tư nhân.
Tổng thống Obrador cũng nói năng lượng là vấn đề trong nước và chỉ ra một điều khoản mà ông đã đưa vào USMCA quy định quyền sở hữu "không thể chuyển nhượng" của Mexico đối với dầu và khí đốt của nước này. Các nhà phê bình cho rằng, điều khoản không đề cập đến cách đối xử của ông với các công ty nước ngoài.
Mexico có thể giải quyết tranh chấp không?
Hầu hết nhà phân tích dự đoán Mexico sẽ thua nếu yêu cầu một ban hội thẩm giải quyết tranh chấp. Điều đó có thể rất tốn kém đối với Mexico, làm tăng triển vọng về thuế quan trừng phạt của Mỹ.
Cả hai nước trước đây đã nhấn mạnh muốn giải quyết bất đồng trước khi đưa ra một hội đồng.
Các cuộc đàm phán chậm lại sau khi bộ trưởng kinh tế Mexico từ chức vào tháng 10, và người kế nhiệm của bà đã loại bỏ một số nhà đàm phán thương mại có kinh nghiệm, để lại một nhóm thiếu kinh nghiệm phụ trách.
Các nhóm mới cho biết, đã đưa ra các đề xuất có thể giải quyết hai trong số bốn lĩnh vực tham vấn và cũng đang giải quyết các mối quan ngại khác của Mỹ. Nhưng có rất ít dấu hiệu rõ ràng về sự tiến bộ đáng kể trong việc này.
Đề xuất dường như xoay quanh việc liệu những người theo chủ nghĩa dân tộc năng lượng trong chính quyền Mexico - những người đã nhận được tín hiệu từ Tổng thống Lopez Obrador - có sẵn sàng thỏa hiệp hay không.
Con bài mặc cả của Mexico là gì?
Tổng thống Lopez Obrador coi chính sách năng lượng là nền tảng trong nhiệm kỳ của mình, khiến ông khó có thể lùi bước.
Chính quyền của ông Obrador cũng lưu ý rằng, sự hỗ trợ của Mexico trong việc giải quyết vấn đề nhập cư bất hợp pháp có xu hướng có trọng lượng hơn ở Washington do vị thế nổi bật của Mexico trong nền chính trị trong nước của Mỹ, mang lại cho chính phủ một đòn bẩy ngầm, nếu không được công khai.
Ngoài ra, ngành công nghiệp Mexico hội nhập chặt chẽ với nền kinh tế Mỹ đến mức một cuộc xung đột thương mại có thể gây đau đớn cho cả hai nước vào thời điểm khu vực này đang cố gắng giảm sự phụ thuộc vào Châu Á và giảm lạm phát tăng vọt.
Tuy nhiên, tranh chấp đã ảnh hưởng đến niềm tin của các nhà đầu tư ở Mexico và Tổng thống Lopez Obrador đang tìm kiếm sự giúp đỡ của Mỹ để tài trợ cho sản lượng điện mặt trời ở miền bắc Mexico và thu hút đầu tư vào sản xuất xanh hơn, đặc biệt là sản xuất ôtô - ngành công nghiệp chủ chốt.