Lý do Croata ngăn cản Phần Lan và Thụy Điển
Ngày 26.4, Tổng thống Croatia Zoran Milanovic cho biết, Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO là động thái rất nguy hiểm và có thể kích động Nga. Ông Milanovic nói thêm, Croatia sẽ từ chối phê chuẩn tư cách thành viên của hai nước này cho đến khi Mỹ và EU gây áp lực buộc nước láng giềng Bosnia-Herzegovina đảm bảo quyền bỏ phiếu cơ bản của người dân tộc Croatia.
RT dẫn lời Tổng thống Milanovic phát biểu với báo giới ở Zagreb hôm 26.4: “Theo như tôi lo ngại, họ có thể gia nhập NATO, điều đó có thể gây kích động Nga. Tuy nhiên, cho đến khi vấn đề luật bầu cử ở Bosnia-Herzegovina được giải quyết, cho đến khi người Mỹ, người Anh, người Đức - nếu họ có thể và muốn - buộc Bosnia-Herzegovina cập nhật luật bầu cử trong sáu tháng tới và cấp cho người Croatia quyền cơ bản của họ, Quốc hội Croatia sẽ không phê chuẩn việc gia nhập NATO của bất kỳ nước nào” - ông Milanovic nói thêm.
Tổng thống Milanovic chỉ ra, NATO không thể kết nạp các thành viên mới nếu không có sự chấp thuận của các thành viên hiện tại, đồng thời cho biết thêm rằng ông coi vai trò của Croatia tại thời điểm này là “một viên đạn bạc lịch sử”.
“Hãy để tổng thống hoặc ngoại trưởng Mỹ nghe điều này ngay bây giờ. Hãy xem họ có thể làm gì cho Croatia. Nếu Mỹ và các đồng minh Tây Âu muốn hai quốc gia Scandinavia gia nhập NATO, họ sẽ phải lắng nghe Croatia” - ông Milanovic nhấn mạnh.
Yêu cầu lớn nhất của Croatia là hệ thống bầu cử hiện tại ở nước láng giềng Bosnia-Herzegovina, nơi có cộng đồng sắc tộc Croatia được công nhận là bình đẳng theo hiến pháp năm 1995 kết thúc cuộc nội chiến. Zagreb nhấn mạnh vào việc cập nhật luật bầu cử để người Croatia ở Bosnia có thể bầu ra đại diện của chính họ, trái ngược với thông lệ hiện tại là để họ được bầu bởi cộng đồng lớn hơn nhiều người Hồi giáo Bosnia.
Ngoài Bosnia, Tổng thống Milanovic liệt kê một số bất bình khác của Croatia: EU từ chối thừa nhận Bulgaria và Romania tham gia hiệp ước tự do đi lại Schengen, thiếu sự công nhận đối với tỉnh Kosovo ly khai của Serbia, và không có tiến bộ trong các cuộc đàm phán của EU với Albania và Bắc Macedonia - nơi thậm chí đã đổi tên gần đây để tránh sự phản đối từ Hy Lạp, nhưng không có kết quả.
Croatia trở thành thành viên NATO năm 2009 và gia nhập EU vào năm 2013, khi ông Milanovic làm thủ tướng. Chính trị gia Đảng Dân chủ Xã hội đã trở thành tổng thống từ tháng 10.2020. Tuy nhiên, không rõ liệu lời đe dọa phủ quyết việc mở rộng NATO của ông có diễn ra trên thực tế hay không, vì đảng HDZ theo chủ nghĩa dân tộc chiếm đa số trong nghị viện.
Kế hoạch của Thụy Điển, Phần Lan và phản ứng của Nga
Thụy Điển và Phần Lan, hai nước vốn duy trì vị thế trung lập từ lâu, đều đã có những động thái xin gia nhập NATO trong những tuần gần đây, với lý do xung đột Nga-Ukraina.
Tờ Iltalehti ở Phần Lan và Expressen ở Thụy Điển đưa tin ngày 25.4 rằng hai nước sẽ cùng bày tỏ mong muốn gia nhập NATO vào tháng 5 tới. Theo tờ báo, các nhà lãnh đạo của Phần Lan và Thụy Điển dự kiến gặp nhau trong tuần từ 16.5 và sau đó công khai kế hoạch xin gia nhập liên minh.
Trong khi đó, Nga cảnh báo Phần Lan và Thụy Điển không nên gia nhập NATO, cho rằng việc này sẽ không mang lại sự ổn định cho Châu Âu.
"Chúng tôi đã nhiều lần nói rằng NATO vẫn là một công cụ hướng tới đối đầu và việc liên minh mở rộng hơn nữa sẽ không mang lại sự ổn định cho lục địa Châu Âu" - tờ Newsweek dẫn lời người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các phóng viên trong cuộc họp báo ngày 11.4 khi được hỏi về khả năng Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO.
Trước đó, ngày 7.4, ông Peskov chia sẻ rằng, nếu Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO thì Nga sẽ phải "tái cân bằng tình hình" bằng các biện pháp của riêng mình, chẳng hạn sẽ củng cố sườn phía tây của mình để đảm bảo an ninh. Tuy nhiên, ông cho hay, Nga sẽ không coi một động thái như vậy là một mối đe dọa hiện hữu, tức có thể khiến nước này xem xét sử dụng vũ khí hạt nhân.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho biết, liên minh quân sự sẽ nhanh chóng hoan nghênh Phần Lan và Thụy Điển gia nhập nếu 2 nước này quyết định nộp đơn. Quan chức dân sự hàng đầu của NATO cho hay, khối có thể sẵn sàng cung cấp bảo đảm an ninh cho các nước Bắc Âu nếu ý định xin gia nhập NATO khiến 2 nước này bị đe dọa.