Hiện trạng tình hình xuất khẩu dầu khí của Nga

Châu Âu đang chuẩn bị một gói trừng phạt khác nhằm vào Nga. Điều quan trọng nhất trong gói này là việc các nước thuộc Liên minh Châu Âu áp đặt lệnh cấm vận mua dầu của Nga. Những lệnh cấm và hạn chế đã có hiệu lực vào giữa tháng 4 được áp dụng cho khoảng 1/5 tổng số chuyến hàng từ Nga đến EU.

Hiện thời, Nga vẫn chưa có thời gian để cảm nhận tác động của các lệnh trừng phạt của Châu Âu, vì hiện tại dòng chảy nguồn năng lượng từ Nga sang Châu Âu vẫn còn bị ảnh hưởng nhẹ bởi các lệnh trừng phạt. Trong những năm gần đây, dầu mỏ đã chiếm 50-60% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Nga sang EU.

Trong tháng qua, tâm điểm của các chuyên gia theo dõi cuộc chiến trừng phạt là việc cung cấp khí đốt tự nhiên từ Nga sang Châu Âu. Đối với Châu Âu, vấn đề này thực sự quan trọng, bởi vì cho đến gần đây EU đã đáp ứng được 40% nhu cầu khí đốt tự nhiên bằng nguồn cung cấp như vậy, chiếm 45% tổng lượng khí đốt tự nhiên nhập khẩu của EU.

Đối với dầu và các sản phẩm từ dầu, sự phụ thuộc của châu Âu vào Nga ít hơn. EU đáp ứng khoảng 30% nhu cầu về "vàng đen" bằng dầu của Nga. Nhưng "cái giá" của lệnh cấm vận dầu mỏ đối với Nga có thể cao hơn nhiều so với lệnh cấm vận khí đốt. Theo Eurostat, năm ngoái, EU đã nhập khẩu khí đốt tự nhiên từ Liên bang Nga với giá 18 tỉ euro, còn dầu thô và các sản phẩm từ dầu là 71 tỉ euro.

Sản xuất khí đốt ở Nga tập trung vào tiêu dùng trong nước hơn là xuất khẩu; tỉ trọng là khoảng 70-30. Đối với dầu, hình ảnh là khác nhau: 50-50. Và nó cũng xấp xỉ như nhau đối với dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ. Trong các khoản thu của ngân sách Nga, đóng góp của xuất khẩu khí đốt ước tính khoảng 6-7%, và đóng góp của dầu mỏ đạt 30%. Vì vậy, đối với Nga, xuất khẩu dầu quan trọng hơn xuất khẩu khí đốt. Những con số này cho thấy lệnh cấm vận khí đốt có thể gây đau đớn cho Châu Âu hơn là đối với Nga. Nhưng ngược lại, dưới lệnh cấm vận dầu mỏ, Nga có thể bị thiệt hại nhiều hơn EU.

Cho đến nay, Mỹ vẫn là nước sản xuất "vàng đen" lớn nhất thế giới (Saudi Arabia đứng thứ hai, Nga đứng thứ ba). Nhưng Mỹ sản xuất dầu chủ yếu để tiêu thụ trong nước. Nước này chỉ đứng thứ 8 trên thế giới về xuất khẩu "vàng đen".

Hy vọng chính là ở các nước OPEC, chính xác hơn là OPEC+. Và trong nhóm OPEC+, Saudi Arabia và Nga là những nước chính nhưng nhóm OPEC+, với tư cách là một tập đoàn dầu, không quan tâm đến sự gia tăng mạnh mẽ trong sản xuất và xuất khẩu “vàng đen”.

Nhóm OPEC+ mới đây nhất trí sẽ tiếp tục tăng sản lượng trong tháng 6 lên mức 432.000 thùng/ngày theo kế hoạch. Nhưng sự gia tăng như vậy chỉ đáp ứng được khoảng 1/10 khối lượng cung cấp dầu hiện tại của Nga cho Châu Âu.

Nga cần một "cuộc điều động dầu mỏ"

Thứ nhất là phải chuyển sang các thị trường dầu mỏ khác. Và sự định hướng lại như vậy đang diễn ra khi có một vectơ phía đông: Trung Quốc và Ấn Độ. 

Bloomberg đưa tin vào đầu tháng 5 rằng các nhà máy lọc dầu nhà nước và tư nhân của Ấn Độ đã mua hơn 40 triệu thùng dầu của Nga kể từ cuối tháng Hai. Con số này nhiều hơn 20% so với dòng chảy từ Nga sang Ấn Độ trong cả năm 2021. 

Việc Ấn Độ mua dầu của Nga đã tăng vọt kể từ khi bắt đầu xung đột, tăng từ mức 0 trong tháng 12 và tháng 1 lên khoảng 300.000 thùng/ngày vào tháng 3 và 700.000 thùng/ngày vào tháng 4. Dầu mỏ hiện chiếm gần 17% lượng nhập khẩu của Ấn Độ so với mức chưa đầy 1% trước đây. Ấn Độ nhập khẩu trung bình khoảng 33.000 thùng/ngày từ Nga trong năm ngoái.

Có một thực tế là không phải là Châu Âu sẽ từ bỏ hoàn toàn dầu mỏ của Nga dù chỉ trong hai năm nữa. Việc giao hàng sẽ tiếp tục, nhưng bỏ qua các hạn chế trừng phạt, sử dụng "kế hoạch xám". Đáng ngạc nhiên là giữa cuộc chiến trừng phạt, Nga thậm chí còn tăng cường cung cấp dầu cho Châu Âu.

Nếu trong tháng 3, nguồn cung dầu hàng ngày của các tàu chở dầu theo hướng Châu Âu lên tới 1,3 triệu thùng, thì trong tháng 4 đã tăng lên 1,6 triệu thùng. Đồng thời, theo dịch vụ TankerTrackers, có khoảng 40% các chuyến giao dầu của Nga bằng tàu chở dầu trong tháng 4 đã được gửi đi được đánh dấu là “điểm đến không xác định”.

Rất có thể, một phương pháp do Iran tìm ra để tránh các hạn chế đã được sử dụng: Dầu của Nga được giao cho các tàu chở dầu lớn hơn, sau đó nó được trộn với dầu khác. 

Thứ hai, phải tăng hiệu quả tiền tệ của xuất khẩu. Việc xuất khẩu dầu thô được đặc trưng bởi hiệu quả sử dụng tiền tệ thấp. Từ mỗi tấn "vàng đen", có giá khoảng 1.000 USD trên thị trường thế giới hiện nay, có thể tạo ra các sản phẩm chế biến cao có giá 10.000, thậm chí 100.000. Đương nhiên, việc chế biến sâu như vậy sẽ đòi hỏi các khoản đầu tư bổ sung và chi phí vãng lai bổ sung, nhưng hiệu quả tiền tệ của mỗi đồng rúp chi tiêu cho việc chế biến "vàng đen" sẽ cao hơn một đồng rúp chi cho việc khai thác và vận chuyển dầu thô ra nước ngoài. 

Trong khi đó, Nga vẫn phải mua nhiều loại sản phẩm hóa dầu ở nước ngoài. Theo Cục Hải quan Liên bang Nga, trong nhập khẩu của Nga, các sản phẩm hóa chất về giá trị đứng thứ hai sau máy móc và thiết bị - trong khu vực 18-19%. Ít nhất 10% hàng nhập khẩu của Nga là các sản phẩm từ dầu mỏ. Theo kết quả của năm ngoái, khoảng 30 tỉ USD đã được chi cho các sản phẩm như vậy.

Vì vậy, Nga cần thực hiện một “cuộc điều động dầu” dẫn đến việc thay thế nhập khẩu các sản phẩm hóa chất từ ​​dầu mỏ. Nghĩa là, cần đầu tư vào phát triển hóa dầu. Trước hết là máy móc và thiết bị.

Từ ngày 24.2 đến ngày 5.5.2022, theo Brussels, Nga đã nhận tổng cộng 52,6 tỉ USD từ các nước EU cho than, khí đốt tự nhiên và dầu mỏ được cung cấp.

Cho đến nay, dòng ngoại hối từ Châu Âu sang Nga vẫn chưa cạn kiệt. Và trong khi vẫn chưa muộn, Nga phải thực hiện một "cuộc điều động dầu mỏ" chiến lược. Điều này cần phải có ý chí chính trị và tính chuyên nghiệp.