Những phiên bản của Vienna
Buổi hòa nhạc mừng năm mới nổi tiếng nhất thế giới biểu diễn tại Vienna và trình chiếu tới hàng triệu người khắp thế giới diễn ra trong phòng hòa nhạc Musikverein từ thế kỷ 19. Vienna đồng nghĩa với âm nhạc cổ điển, quê hương của Haydn, Mozart, Beethoven và Schubert.
Đây cũng là thành phố đồng nghĩa với những quán cà phê, nơi tụ họp của giới văn nghệ sĩ, những nhà triết học và những người cấp tiến chính trị vào đầu thế kỷ 20 - trong đó có Klimt, Zweig, Wittgenstein, Freud, Trotsky...
Nhưng có một Vienna khác, phiên bản của thế kỷ 21 mà hầu hết du khách không thể nhìn thấy. Phiên bản đương đại này của Vienna nổi tiếng với chất lượng cuộc sống cao và liên tục đứng đầu Chỉ số Đáng sống Toàn cầu.
“Vienna là thành phố mà bạn có thể chọn thế kỷ mình muốn sống" - nhà khoa học chính trị Ivan Krastev từ viện IWM, người định cư tại thủ đô của Áo hơn một thập kỷ, cho biết.
Bạn có thể du hành thời gian (đi bộ) từ những con đường lát đá ở trung tâm thời trung cổ qua Tân nghệ thuật cuối thế kỷ 19 và Chủ nghĩa hiện đại Vienna, sau đó chuyển sang mạng lưới giao thông công cộng giá rẻ, hiệu quả cao để thăm một tòa nhà của nữ kiến trúc sư Zaha Hadid trước khi chiêm ngưỡng sự phát triển nhà ở sinh thái của thế kỷ 21. Tất cả chỉ diễn ra trong vài giờ.
Theo Economist Intelligence Unit, điểm số xét mức độ đáng sống của một thành phố dựa trên nhiều yếu tố: Y tế, văn hóa, môi trường, giáo dục, cơ sở hạ tầng và an ninh. Vienna đứng đầu trong hầu hết các hạng mục.
Cùng với Đan Mạch và Pháp, Áo có mức thuế thu nhập cá nhân cao nhất ở Châu Âu, vì vậy một cá nhân kiếm được hơn 90.000 euro phải đóng 50% thuế.
Nhưng họ nhận lại được rất nhiều. Khi các thành phố như London và New York trở nên quá đắt đỏ, có nhiều điều cần học hỏi từ mô hình của Vienna.
Kirsty Lang của Financial Times chuyển từ London đến Vienna mùa hè năm 2021. Cô bất ngờ khi thấy vé giao thông công cộng hàng năm tại đây có giá 365 euro, tức 1 euro/ngày. Cô cũng bị ấn tượng bởi rất nhiều sự kiện văn hóa có thể tham dự miễn phí, từ các buổi nói chuyện của văn nghệ sĩ, nhà tư tưởng hàng đầu cho đến các rạp chiếu phim ngoài trời.
“Văn hóa nằm trong ADN của Vienna, nhưng chúng tôi đầu tư rất nhiều tiền trong nỗ lực để mọi người có thể tiếp cận được" - Veronica Kaup-Hasler, quan chức văn hóa và khoa học của thành phố, chia sẻ.
Nền móng tạo dựng trăm năm
Nhưng điều thực sự khiến cây viết của Financial Times ngạc nhiên là giá thuê hợp lý ở Vienna. Điều này là nhờ chính sách nhà ở xã hội của Hội đồng thành phố Vienna. Khoảng 60% dân số Vienna sống trong nhà ở chất lượng cao được trợ cấp.
Tại Vienna, nhà ở được trợ cấp sẵn có giúp điều chỉnh giá thuê trong khu vực tư nhân - giá trung bình hàng tháng cho một căn hộ 60m2 trong thành phố là 767 euro, theo chỉ số cho thuê Mietspiegel năm 2022, với giá thuê xã hội thấp hơn đáng kể. Thêm vào đó, người thuê nhà có mức độ bảo vệ cao khỏi việc tăng tiền thuê nhà và chấm dứt hợp đồng thuê nhà. Có một mái nhà thoải mái và giá cả phải chăng rất quan trọng trong việc có cảm giác an toàn và hạnh phúc cũng như năng suất, theo lập luận của một số nhà kinh tế.
Cách đây đúng 100 năm, năm 1923, Hội đồng thành phố Vienna ra quyết định sáng tạo về việc xây dựng 25.000 đơn vị nhà ở công được trợ cấp cho người nghèo. Ngân sách cho dự án này là từ các loại thuế mới với đất đai, tiền thuê nhà và hàng xa xỉ.
Một trong những khu nhà ở đầu tiên được xây dựng là Karl-Marx-Hof, tới nay vẫn còn trong tình trạng tốt.
“Ý tưởng là xây dựng những ngôi nhà có giá cả phải chăng, hợp vệ sinh và đẹp đẽ. Họ tin rằng quyền đẹp đẽ không chỉ thuộc về những người giàu có" - nhà sử học kiêm giám tuyển Julia Schranz chia sẻ.
Để đạt được mục tiêu đó, thành phố thuê những kiến trúc sư vĩ đại nhất thời bấy giờ và lắp đặt nhiều tác phẩm nghệ thuật công cộng. Cánh tả gọi đó là Điện Versailles cho công nhân, trong khi cánh hữu cho rằng những người dân bình thường sẽ không thoải mái với sự hoành tráng như vậy.
Ít có thành phố nào có nhà ở công cộng là điểm thu hút du khách. Nhưng ở Vienna, khách du lịch dồn về Hundertwasserhaus - khu nhà ở xã hội nhiều màu sắc có các tác phẩm nghệ thuật và cây cối. Hầu hết mọi dự án phát triển mới đều phải tham gia một cuộc thi kiến trúc, điều đó có nghĩa là có tính thẩm mỹ đa dạng thay vì những khối bê tông màu xám đang làm hỏng rất nhiều thành phố ở Châu Âu.
Kiến trúc sư Maik Novotny, người đã ghi lại sự khác biệt giữa chính sách nhà ở công cộng tại London và Vienna, cho biết: “Hội đồng thành phố Vienna đã nỗ lực rất nhiều để tránh các khu ổ chuột và xây dựng những cộng đồng hòa lẫn. Nhà ở xã hội không bị kỳ thị ở Vienna. Mọi người tự hào về nó".
Từ những năm 1920, lối sống lành mạnh đã là một trụ cột trong chính sách nhà ở của Vienna. Thành phố yêu cầu các căn hộ phải có cách nhiệt và thông gió tốt, đồng thời những người thuê nhà có quyền sử dụng các phòng tập thể dục và bể bơi. Một trong những dự án phát triển nhà ở xã hội mới nhất ở Vienna còn có bể bơi trên mái nhà cho cư dân. Theo luật được thông qua hàng nghìn năm, 50% cấu trúc phát triển mới phải là không gian xanh.
Có một số loại nhà ở xã hội ở Vienna. Gemeindebau là các căn hộ thuộc sở hữu của thành phố và được phân bổ thông qua hệ thống dựa trên điểm. Ngoài ra, có nhà ở thuộc hiệp hội nhà ở phi lợi nhuận trong đó cư dân mua cổ phần. Căn hộ được trợ giá do những tập đoàn phát triển công tư xây dựng bằng tiền đầu tư của thành phố. Hầu hết trong những mô hình nhà ở này đều xây dựng tại các vùng đất từng được phát triển hiện không còn sử dụng.