Mặc dù các học giả trước đây đã biết tên của các chất được sử dụng để ướp xác người chết từ các văn tự Ai Cập, nhưng cho đến gần đây, họ chỉ có thể đoán chính xác những hợp chất và vật liệu mà văn tự đề cập đến.
Giờ đây, phân tích phân tử cặn bã trong những chiếc bình được khai quật từ một địa điểm được phát hiện vào năm 2016 ở khu chôn cất cổ đại Saqqara đã tiết lộ một số câu trả lời.
Tổng cộng có 121 chiếc bình đã được phục hồi từ xưởng ướp xác dưới lòng đất, được sử dụng vào thế kỷ thứ bảy và thứ sáu trước Công nguyên. Trong nghiên cứu được công bố ngày 1.2 trên tạp chí khoa học Nature, các nhà khoa học ở Đức và Ai Cập đã nghiên cứu dư lượng hữu cơ trong 31 bình được dán nhãn rõ ràng nhất.
Nghiên cứu tiết lộ, người Ai Cập cổ đại đã sử dụng nhiều loại chất khác nhau để xức xác sau khi chết, nhằm giảm mùi khó chịu và bảo vệ khỏi nấm, vi khuẩn và thối rữa. Các chất được xác định bao gồm dầu thực vật như cây bách xù, cây bách và cây tuyết tùng cũng như nhựa từ cây hồ trăn, mỡ động vật và sáp ong.
Các nhà khảo cổ cũng có thể xác định những chất cụ thể được sử dụng để bảo quản các bộ phận cơ thể khác nhau. Ví dụ, nhựa hồ trăn và dầu thầu dầu chỉ được sử dụng cho phần đầu.
“Tôi bị cuốn hút bởi kiến thức hóa học này” - Philipp Stockhammer, giáo sư khảo cổ học thời tiền sử của Đại học Ludwig Maximilian ở Munich, Đức, và là đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết trong một cuộc họp báo.
“Họ biết họ cần đưa những chất gì lên da - chất kháng khuẩn, kháng nấm - để giữ cho da được bảo quản tốt nhất có thể, trong khi bản thân họ không có bất kỳ kiến thức vi sinh vật nào, thậm chí không biết về vi khuẩn. Kiến thức khổng lồ này đã được tích lũy qua nhiều thế kỷ” - giáo sư nói.
Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện chất mà người Ai Cập cổ đại gọi là “antiu” (nhựa thơm hoặc trầm hương) - là hỗn hợp của một số thành phần khác nhau như dầu tuyết tùng, dầu bách xù, dầu cây bách và mỡ động vật.
Đồng tác giả Susanne Beck - nhà nghiên cứu tại Khoa Ai Cập học và là người phụ trách Bộ sưu tập Ai Cập tại Đại học Tübingen ở Đức - lưu ý rằng thật khó để biết các chất được tìm thấy tại nghĩa địa Saqqara được sử dụng phổ biến như thế nào, bởi rất ít xưởng ướp xác đã được phát hiện.
Các thành phần được sử dụng ướp xác rất đa dạng và có nguồn gốc không chỉ từ Ai Cập, mà còn xa hơn nữa. Nhiều chất đến từ khắp Địa Trung Hải, trong khi dư lượng cao su dammar và nhựa elemi, có khả năng đến từ các khu rừng ở Đông Nam Á, hoặc có thể là các vùng nhiệt đới của Châu Phi.
Các nhà nghiên cứu cho biết, điều này tiết lộ việc trao đổi hàng hóa từ xa - mặc dù cần phải tìm hiểu sâu hơn nữa để hiểu các đặc tính chính xác của các chất này và lý do tại sao chúng có nguồn gốc từ rất xa.
Salima Ikram - giáo sư nổi tiếng về Ai Cập học tại Đại học Mỹ ở Cairo - cho biết: “Những loại nhựa này cung cấp bằng chứng mới về các mạng lưới giao thương đường dài, đồng thời đặt ra câu hỏi về cách thức và thời điểm người Ai Cập biết đến những loại nhựa này cũng như có được sự hiểu biết sâu sắc về các đặc tính và sự liên quan của chúng đối với quá trình ướp xác”.
Ikram, người không tham gia vào nghiên cứu, nói rằng người Ai Cập đã bảo quản xác ướp con người và động vật với mục đích cung cấp một ngôi nhà vĩnh viễn cho linh hồn của họ. Quá trình ướp xác, cùng với các nghi lễ liên quan, thường kéo dài khoảng 70 ngày và được cho là có thể biến người đã khuất từ phàm nhân thành một đấng thiêng liêng.