Khoảng 2.500 năm trước, một người đàn ông ở tây bắc Trung Quốc được chôn cất với bộ áo giáp làm từ hơn 5.000 vảy da, được thiết kế rất phức tạp, trông giống như vảy cá chồng lên nhau.
Bộ giáp, giống như một chiếc áo gilê kiểu tạp dề, có thể được mặc nhanh chóng mà không cần sự trợ giúp của người khác. Trưởng nhóm Patrick Wertmann - nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Châu Á và Phương Đông thuộc Đại học Zurich (Thụy Sĩ) - cho biết: “Đây là loại quần áo phòng thủ nhẹ, vừa vặn với mọi kích cỡ, hiệu quả cao dành cho binh lính".
Nhóm nghiên cứu gọi bộ giáp là ví dụ thuở ban đầu về công nghệ sinh học, hay lấy cảm hứng từ thiên nhiên cho công nghệ của con người. Ở bộ giáp này, các vảy da chồng lên nhau giống như cá "tăng cường sức mạnh cho da người để chống lại những cú đòn, đâm và bắn" - đồng tác giả nghiên cứu Mayke Wagner, giám đốc khoa học của Khoa Âu Á thuộc Viện Khảo cổ học Đức, đồng thời là trưởng văn phòng Bắc Kinh - cho hay.
Các nhà nghiên cứu đã khai quật bộ áo giáp tại nghĩa trang Yanghai, một địa điểm khảo cổ Trung Quốc gần thành phố Turfan, nằm ở rìa sa mạc Taklamakan, thuộc lòng chảo Tarim (Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương ở miền viễn tây Trung Quốc).
Dân làng địa phương đã phát hiện ra nghĩa trang cổ đại vào đầu những năm 1970. Kể từ năm 2003, các nhà khảo cổ đã khai quật hơn 500 ngôi mộ ở đó, bao gồm cả ngôi mộ có bộ giáp da. Những phát hiện của họ cho thấy những người cổ đại đã sử dụng nghĩa trang liên tục trong gần 1.400 năm, từ thế kỷ 12 trước Công nguyên đến thế kỷ thứ hai sau Công nguyên.
Trong khi những người này không để lại các ghi chép bằng văn bản, các nhà sử học Trung Quốc cổ đại gọi người dân ở lòng chảo Tarim là người Cheshi, họ sống trong lều, làm nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, cừu, cưỡi ngựa và bắn cung thành thạo.
Bộ áo giáp là một phát hiện hiếm hoi. Áo giáp vảy da được phát hiện trong lăng mộ Ai Cập cổ đại của Vua Tutankhamun từ thế kỷ 14 trước Công nguyên là áo giáp vảy da cổ đại duy nhất được bảo quản tốt và có xuất xứ được biết đến. Một bộ giáp quy mô bằng da được bảo quản tốt khác, được đặt tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan ở Thành phố New York, có niên đại từ thế kỷ thứ 8 đến thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, nhưng không rõ nguồn gốc của nó.
Mayke Wagner nói với Live Science rằng đây là một "bất ngờ lớn". Sau khi phục hồi, bộ giáp có 5.444 vảy da nhỏ và 140 vảy lớn, có thể làm bằng da bò, được sắp xếp thành hàng ngang và được nối với nhau bằng dây da đi qua các vết rạch. Các hàng xếp chồng lên nhau, một phong cách khiến nhà sử học Hy Lạp Herodotus chỉ ra kiểu dáng tương tự mà những người lính Ba Tư mặc vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, giống như "vảy của một con cá".
Các nhà nghiên cứu tìm thấy một chiếc gai thực vật mắc vào áo giáp và sau khi xác định bằng cacbon phóng xạ cho thấy nó có niên đại từ năm 786 đến 543 trước Công nguyên. Theo kết quả tái tạo của nhóm nghiên cứu, bộ giáp này nặng tới 5 kg.
Wagner khẳng định, đây là khám phá có một không hai. Không có loại áo giáp kết vảy nào khác như vậy từ thời này hoặc thời kỳ trước đó ở Trung Quốc.
Do tính độc đáo của địa phương, có vẻ như bộ áo giáp mới được phát hiện không phải được sản xuất ở Trung Quốc. Trên thực tế, nó trông giống như thiết bị quân sự của Tân Assyria từ thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, được tìm thấy trong các tác phẩm chạm khắc trên đá, theo Bảo tàng Anh.
Patrick Wertmann nói: “Chúng tôi cho rằng mảnh áo giáp vảy da này có lẽ được sản xuất ở Đế chế Tân Assyria và có thể cả các vùng lân cận. Nếu đúng, áo giáp Yanghai là một trong những bằng chứng thực tế hiếm hoi về việc chuyển giao công nghệ Đông-Tây qua lục địa Á-Âu".