Dự án tham vọng

Trong sa mạc cách trung tâm Cairo khoảng 60km về phía đông, một thủ đô mới rộng lớn đang hình thành, đại diện cho tầm nhìn của Tổng thống Abdel Fattah Al Sisi về một Ai Cập hiện đại.

Theo Wall Street Journal, phần khó khăn nhất trong việc phát triển thành phố mà Ai Cập gánh nợ hàng tỉ USD để xây dựng là đưa mọi người đến sống và làm việc ở đó.

Ai Cập hướng tới thu hút hơn 6 triệu người đến khu vực rộng 700km2 sẽ là thủ đô mới của đất nước. Còn nhiều năm nữa, thủ đô mới của Ai Cập mới hoàn thành nhưng chính phủ có kế hoạch bắt đầu chuyển 40.000 công chức tới một khu hành chính hoàn thành trong tháng 1.2022. 

Thành phố được gọi là Thủ đô Hành chính Mới ước tính trị giá hàng chục tỉ USD và là trung tâm trong kế hoạch biến Ai Cập thành một quốc gia hiện đại của ông Sisi. 

Trong kế hoạch này còn có các dự án cơ sở hạ tầng ước tính trị giá hàng trăm tỉ USD như mở rộng kênh đào Suez, xây dựng mạng lưới đường cao tốc, cầu và đường hầm mới trên toàn quốc cùng một đô thị nghỉ mát dọc theo bờ biển Địa Trung Hải.

Những dự án lớn này được theo đuổi trong bối cảnh Ai Cập đang khủng hoảng kinh tế. Theo công ty nghiên cứu Oxford Economics của Anh, Ai Cập đối mặt với khoản nợ trong nước và nước ngoài hơn 1 nghìn tỉ USD trong những năm tới.

Đại dịch COVID-19, xung đột Nga - Ukraina đẩy giá lương thực và hàng hóa trên toàn cầu lên cao, khiến chính phủ Ai Cập tốn kém hơn trong nhập khẩu lúa mì và trợ cấp nguồn cung bánh mì. Các nhà đầu tư nước ngoài đã rút hàng tỉ USD đầu tư khỏi Ai Cập, khiến nước này thiếu USD để nhập khẩu hàng hóa và khiến tiền tệ Ai Cập lao dốc.

Tình trạng hỗn loạn buộc giới chức phải tìm kiếm các cứu cánh tài chính từ UAE, Saudi Arabia, Kuwait và Qatar, cũng như Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Một số khoản tiền gửi và khoản vay đã được thông qua nhưng các nhà phân tích lưu ý, chính phủ Ai Cập còn nhiều khoản nợ sắp đến hạn và có thể sẽ phải huy động thêm tiền.

Truyền thông nhà nước Ai Cập đưa tin năm 2015, thủ đô mới sẽ tiêu tốn tổng cộng 45 tỉ USD. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn, Khaled Abbas -  chủ tịch của cơ quan do quân đội kiểm soát đang xây dựng thủ đô mới - dự kiến số tiền cuối cùng sẽ vượt quá ước tính đó. Ông Abbas ước tính, đến nay, Ai Cập đã chi hơn 20 tỉ USD cho thủ đô mới do xung đột Ukraina đẩy giá xây dựng lên khoảng 10% -15%.

Những e ngại

Trọng tâm trong kế hoạch của ông Sisi về một siêu đô thị mới là chuyển cơ quan chính phủ ra khỏi các quận lịch sử gần sông Nile, nơi các tòa nhà cổ đang đổ nát, giao thông tắc nghẽn và dân cư đông đúc. 

Khu hành chính của thủ đô mới có những dãy tòa nhà gợi lên kiến trúc Ai Cập cổ đại, dẫn đến một không gian tụ họp rộng lớn được mệnh danh là Quảng trường Nhân dân, một nhà thờ Hồi giáo khổng lồ và dinh tổng thống.

Dự án thủ đô mới bắt đầu triển khai năm 2015, khi Ai Cập liên hệ với giới chức ở Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất để nghe tư vấn về việc xây dựng và tài trợ cho  thành phố mới.

Ông Sisi công bố mô hình đầu tiên cho thủ đô mới cùng với Mohamed Alabbar - nhà phát triển tháp Burj Khalifa ở Dubai.

Tuy nhiên, quan hệ hợp tác này không tiếp tục bởi bất đồng về các điều khoản tài chính của liên doanh.

Quân đội Ai Cập sau đó phụ trách dự án và một thiết kế mới của các nhà phát triển địa phương được đưa ra. Thiết kế mới được đánh giá là ít thuận tiện cho người đi bộ hơn, có các khu vực chính quyền, doanh nghiệp và khu dân cư tách biệt.

Thủ đô mới của Ai Cập cũng được cho là bao gồm một công viên trải dài hơn 30km, sân bay và các trường đại học. Khu kinh doanh chính sẽ có một số cao ốc, với một tòa nhà 78 tầng cao nhất ở Châu Phi.

Sameh El Alayli, giáo sư quy hoạch đô thị tại Đại học Cairo, nhận định: “Chính phủ xây dựng thủ đô mới để cho thấy chúng tôi có một quốc gia hiện đại và trông giống Dubai. Trên thực tế, đó là dự án phô trương những tòa nhà chọc trời hơn là giải quyết nhu cầu thực sự của đất nước". 

Ayman Ismail, chủ tịch sáng lập của tổ chức xây dựng thủ đô mới hiện đảm nhận vai trò cố vấn, cho rằng, dân số của thành phố sẽ phụ thuộc vào tốc độ thu hút kinh doanh. Ông tin rằng vị trí gần kênh đào Suez và thiết kế bài bản của khu hành chính sẽ nâng cao hiệu quả công việc. “Dự án này rất quan trọng với đất nước" - ông nói. 

Trong lĩnh vực tài chính, nhân viên ngân hàng và các nhà quản lý tài sản cho biết việc di chuyển lượng lớn nhân viên đến thủ đô mới sẽ mất nhiều năm. Một số công ty đang chờ cơ quan quản lý tài chính và thị trường chứng khoán Ai Cập chuyển sang thủ đô mới trước. Hầu hết ngân hàng đầu tư đều tập trung ở phía tây Cairo, nơi Cơ quan Quản lý Tài chính và Giao dịch Ai Cập đang đặt trụ sở.

Giới chức Ai Cập đang thuyết phục các đại sứ quán nước ngoài mua đất trong khu ngoại giao mới. Một số nhà ngoại giao nước ngoài cho biết cần phải xem các bộ của chính phủ Ai Cập đặt trụ sở ở đâu. Họ cũng muốn thấy các yếu tố phát triển khác trước khi xem xét xem đặt cơ quan đại diện tại thành phố mới có khả thi về mặt tài chính và logistic không.

David Sims, nhà quy hoạch đô thị ở Cairo hoài nghi về mức độ hấp dẫn của thành phố đối với người dân Ai Cập bình thường. Trường học, bệnh viện và nhà hàng ở thành phố mới vẫn chưa hoàn thành và có khả năng vượt mức chi trả với hầu hết người Ai Cập bình thường. 

Ahmed Salah, 36 tuổi, quan chức của Bộ Thanh niên và Thể thao Ai Cập, có vợ cũng là nhân viên chính phủ, cho biết không hy vọng mua được căn hộ ở thành phố mới dù rất nhiều quảng cáo chung cư cho trả góp trong nhiều năm.